ELEMENTY FILOZOFII DLA PSYCHOLOGÓW Główne pytania metafizyczne Co istnieje? Metafizyka a nauka Idee i inne przedmioty abstrakcyjne Spór o powszechniki Źródła poznania Sceptycyzm i irracjonalizm Racjonalizm Aprioryzm i empiryzm genetyczny Umysł Psychologia w starożytności Problem psychofizyczny - kierunki klasyczne Problem psychofizyczny - kierunki współczesne Granice poznania i metoda naukowa Przewrót kopernikański Kanta Realizm i idealizm epistemologiczny Problem indukcji Prawda i znaczenie Wiedza i działanie - w stronę etyki Determinizm, wolna wola, dobro i zło Klasyczne szkoły etyczne Jednostka - wspólnota - władza. Filozofia społeczna i polityczna Starożytna filozofia społeczna Teorie umowy społecznej Konserwatyzm, liberalizm, socjalizm Filozofia Ducha Materializm historyczny (marksizm) Współczesna filozofia społeczna - dyskusje wokół liberalizmu Człowiek Egzystencjalizm i klasyczne koncepcje człowieka Konstytucja podmiotowości HISTORIA PSYCHOLOGII - OD WUNDTA DO CZASÓW NAJNOWSZYCH Wundta koncepcja psychologii jako nauki o świadomym doświadczeniu bezpośrednim Tło historyczno-filozoficzne powołania przez Wundta do życia psychologii jako niezależnej nauki Okoliczności wprowadzenia przez Wundta metody eksperymentu laboratoryjnego do psychologii Eksperyment w psychologii jako metoda wspomagania samoobserwacji Samoobserwacja eksperymentalna umożliwia wnioskowanie o naturze nieświadomych procesów psychicznych Nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa Reakcja na psychologię Wundta - szkoła wurzburska, psychologia aktów i psychologia postaci Czy myślenie można badać eksperymentalnie? Aktywne i intencjonalne doświadczenie jako przedmiot psychologii Psychologia postaci neguje Wundtowską zasadę syntezy twórczej Psychologia postaci pierwszym przejawem wielkiego kryzysu psychologii Funkcjonalizm - psychologia poręcza za filozofię. Zastosowanie zasad psychologicznych w praktyce Psychologia bada umysł w działaniu Funkcjonalizm toruje drogę praktycznym zastosowaniom psychologii Psychologia funkcjonalna jako sprawdzian praktycznej użyteczności pragmatycznej teorii prawdy Psychologia behawiorystyczna - chwilowy rozbrat psychologii z filozofią Zachowanie - a nie świadomość - przedmiotem psychologii „Manifest behawiorystyczny" Watsona Czy behawioryzm jest jeszcze psychologią? W roku 1913 nie było rewolucji w psychologii Kryzys psychologii tłem intelektualnym wystąpienia Watsona Behawioryzm metafizyczny chwilowym rozstaniem psychologii z filozofią Neobehawioryzm - psychologia ponownie brata się z filozofią Behawioryzm Watsonowski maksymalnie uprościł przedmiot psychologii Neobehawioryzm jako mariaż amerykańskiego behawioryzmu z europejskim neopozytywizmem Zasada operacyjnego definiowania pojęć psychologicznych Psychoanaliza - od aspiracji naukowych do mitu Nieświadoma świadomość Nieświadome jako zjawisko i jako system Uwiedzeniowa teoria histerii i zmienne koleje jej losu „Już nie wierzę w moją neurotica" Dlaczego Freud porzucił swoją uwiedzeniowa teorię histerii? Intelektualne i polityczne następstwa porzucenia przez Freuda uwiedzeniowej teorii histerii Adlerowsko-Jungowska alternatywa Psychologia indywidualna Alfreda Adlera Psychologia analityczna Carla Gustava Junga Psychologia humanistyczna - nauka czy filozofia życia? Psychologia humanistyczna jako rekacja na ograniczenia psychoanalizy i behawioryzmu Samoaktualizacja a samotranscendencja Historia polskiej myśli psychologicznej - okres przednaukowy Narodziny polskiej refleksji psychologicznej Łacińskie początki polskiej myśli psychologicznej U źródeł rodzimej literatury psychologicznej Narodziny polskiej terminologii psychologicznej Zapowiedzi powstania odrębnej nauki empirycznej Próba psychologii pierwszoosobowej według Józefa Kalasantego Szaniawskiego Psychofizjologia oraz psychologia rozwojowo-wychowawcza według Jędrzeja Śniadeckiego Rozważny wywód sił i działań umysłowych - w ujęciu Jana Śniadeckiego Między typologią a paleontologią umysłu - Michała Wiszniewskiego Charaktery rozumów ludzkich Pierwsze projekty uprawiania psychologii naukowej oraz początki naturalizacji umysłu Józefa Kremera pionierski projekt uprawiania psychologii naukowej Zarys psychologii empirycznej według Mikołaja Lipińskiego Początki naturalizacji umysłu w dziełach Wiktora Feliksa Szokalskiego Jak należy badać duszę? Julian Ochorowicz o metodzie badań psychologicznych Pierwsze pracownie psychologii eksperymentalnej i ich twórcy - polska psychologia wkracza na drogę nauki Władysław Heinrich - prekursor behawioryzmu i założyciel pierwszej pracowni psychologii eksperymentalnej Edward Abramowski - od badań nad pamięcią do metafizyki doświadczalnej Psychologiczna szkoła lwowska - Kazimierz Twardowski i jego uczniowie Rys humanistyczny we współczesnej polskiej psychologii Pierwsze zastosowania psychologii w praktyce Pierwsze lata psychologii po II wojnie światowej ETYCZNE PROBLEMY DZIAŁALNOŚCI PRAKTYCZNEJ, EDUKACYJNEJ I NAUKOWEJ PSYCHOLOGA Etyczne problemy praktyki psychologicznej Etyczne problemy diagnostyki psychologicznej Ustalanie kontraktu w diagnostyce psychologicznej Przebieg procesu diagnostycznego Zakończenie procesu diagnostycznego Etyczne zasady udzielania pomocy psychologicznej Ustalanie kontraktu terapeutycznego Przebieg procesu pomagania Zakończenie procesu pomagania .Czy można udzielać pomocy psychologicznej przez internet? Kompetencje w praktyce psychologicznej Etyczne aspekty nauczania psychologii Przygotowanie psychologa do zawodu Nauczanie psychologii niepsychologów Popularyzacja psychologii. Psycholog w mediach Etyczne zasady prowadzenia badań naukowych w psychologii Uzyskiwanie przez badacza zgody na udział w badaniu, zapewnienie anonimowości i poufności oraz ochrona sfery prywatności osoby uczestniczącej w badaniu naukowym Kontrowersje dotyczące okłamywania osób uczestniczących w badaniu naukowym Ocena etyczności badań naukowych w psychologii Kodeks etyczno-zawodowy psychologa METODOLOGIA. PODSTAWY METODOLOGICZNE I STATYSTYCZNE PROWADZENIA BADAŃ NAUKOWYCH W PSYCHOLOGII Poznanie psychologiczne jako poznanie naukowe Czy psychologia jest nauką, a jeżeli tak, to jaką? Cechy poznania naukowego (psychologicznego) Dwie drogi sprawdzania twierdzeń naukowych w naukach empirycznych - pozytywna (konfirmacjonizm) i negatywna (falsyfikacjonizm) Osobliwości języka naukowego psychologii: zmienne - istotność - kontrola Stawianie pytań badawczych i formułowanie hipotez, poddawanych następnie testom empirycznym Struktura procesu badawczego Język statystyki jako język badań empirycznych Sposób przedstawiania wyników badań empirycznych Graficzna i tabelaryczna postać rozkładów liczebności Wskaźniki opisowe dla rozkładów liczebności Dobór osób do badań psychologicznych Dobór losowy Dobór nielosowy Sprawdzanie hipotez statystycznych Hipotezy o związkach pomiędzy zmiennymi - współczynniki korelacji i współczynniki kontyngencji Hipotezy o różnicach pomiędzy grupami - testy istotności różnic Sposób łączenia różnych informacji o osobach badanych Porównanie profili Analiza skupień - grupowanie osób Analiza czynnikowa - grupowanie zmiennych Pakiety statystyczne (na przykładzie SPSS for Windows) w statystycznej analizie wyników badań psychologicznych Podstawowe modele badawcze: eksperymentalny i korelacyjny Model eksperymentalny Klasyczny model eksperymentalny: jedna zmienna niezależna (dwuwartościowa) wpływa na jedną zmienną zależną Trafność planu eksperymentalnego Model korelacyjny Negatywne efekty interakcji psycholog (jako badacz) - osoba uczestnicząca w badaniu naukowym GENETYKA ZACHOWANIA I PSYCHOLOGIA EWOLUCYJNA Darwinowskie korzenie psychologii Zjawisko różnic indywidualnych i jego źródła Genetyka zachowania człowieka Genetyka ilościowa - przedmiot, cele i metody badań Czynniki warunkujące różnice indywidualne - ewolucja poglądów Geny a zachowanie - od odziedziczalności do polimorfizmów genetycznych Podstawowe pojęcia ewolucjonizmu Rodzaje doboru Spór o ewolucję zachowania Współczesna socjobiologia i początki psychologii ewolucyjnej Agresja Rozród i opieka nad potomstwem Dzieciobójstwo Życie w grupie Ewolucja społeczeństw Mechanizmy ewolucji zachowań społecznych Uwarunkowania genetyczne i środowiskowe ujawniające się w różnicach indywidualnych Osobowość Zdolności Psychopatologia Zachowania antyspołeczne Stres i uzależnienia Co wnoszą do rozważań o naturze ludzkiej genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna? Indywidualna droga życiowa człowieka Różnice międzypłciowe pod względem charakterystyk psychologicznych - z perspektywy psychologii ewolucyjnej PROCESY POZNAWCZE Spostrzeganie Procesy sensoryczne Psychofizyka klasyczna Prawa psychofizyczne Próg zmysłowy i metody jego pomiaru Teoria detekcji sygnałów Pamięć sensoryczna Organizacja percepcyjna Percepcja kształtu Prawa organizacji percepcyjnej Percepcja przestrzeni Stałość percepcji Widzenie dwuoczne Wyodrębnianie cech i schematy poznawcze w spostrzeganiu Rozpoznawanie obrazów Percepcja a kategoryzacja w rozpoznawaniu obrazówOrganizacja percepcyjna jako proces kategoryzacji Klasyczne teorie kategoryzacji percepcyjnej Prototypowe modele kategoryzacji Egzemplarzowe modele kategoryzacji Podobieństwo w rozpoznawaniu obrazów Kontekst w kształtowaniu relacji podobieństwa Uwaga i motywacja w spostrzeganiu podobieństwa Podobieństwo i rozpoznawanie obrazów w podejściu koneksjonistycznym Wyobrażeniowa reprezentacja rzeczywistości Podstawowe rodzaje wyobrażeń Wyobrażenia a spostrzeżenia Wyobrażenia a inne typy reprezentacji Stanowisko obrazowe i propozycjonalne Struktury neuronalne zaangażowane w generowanie wyobrażeń i operowanie nimi Wyobrażenia i wyobraźnia Praktyczne zastosowania wyników badań nad wyobraźnią Pojęciowa reprezentacja rzeczywistości Pojęcie i kategoria Funkcje pojęć Teorie pojęć Teorie podobieństwa Pojęcia jako teorie naiwne Pamięć i uczenie się Historyczne relacje między uczeniem się a pamięcią Czym jest pamięć? O zwodniczej roli metafor Klasyfikacja procesów pamięciowych Fazy procesu pamięciowego Procesy kodowania informacji Pamięć operacyjna Pamięć trwała Pamięć semantyczna Pamięć epizodyczna Pamięć autobiograficzna Struktura pamięci autobiograficznej - baza danych i konstruowanie wspomnień Czynniki decydujące o kodowaniu informacji w pamięci autobiograficznej Specyficzne zjawiska występujące w pamięci autobiograficznej Zamiast podsumowania - synteza podejścia ekologicznego i laboratoryjnego Kihlstroma Uwaga i kontrola poznawcza Aspekty i funkcje uwagi Selekcja źródła informacji Przeszukiwanie pola percepcyjnego Przedłużona koncentracja Kontrola czynności jednoczesnych Przerzutność uwagi Teorie uwagi Teorie wczesnej selekcji Teorie późnej selekcji Teorie podzielności uwagi Teorie przerzutności uwagi Kontrola poznawcza Czynności automatyczne i kontrolowane Hamowanie i interferencja Funkcje zarządcze Myślenie, rozumowanie i rozwiązywanie problemów Myślenie Istota, funkcje i rodzaje myślenia Struktura myślenia Algorytmy i heurystyki Rozumowanie Istota i rodzaje rozumowania Błędy w rozumowaniu i ich przyczyny Rozwiązywanie problemów Czym jest rozwiązywanie problemu? Istota i typy sytuacji problemowych Heurystyki rozwiązywania problemów Fazy procesu rozwiązywania problemów Przeszkody w rozwiązywaniu problemów Podejmowanie decyzji Etapy podejmowania decyzji Klasyczna teoria decyzji i teoria użyteczności Strategie i heurystyki w podejmowaniu decyzji Teoria perspektywy Język i komunikacja Podstawowe cechy języka Twórczy charakter języka Język jako struktura Sensowność języka Referencyjność języka Interpersonalność Podwójna artykulacja - właściwość podstawowa czy dodatkowa? Funkcje języka Poziomy analizy języka Poziom fonologiczny Poziom semantyczny Poziom syntaktyczny Komunikacja Język i procesy poznawcze Uczenie się „języka" przez naczelne i jego konsekwencje poznawcze Język a procesy poznawcze - badania nad ludźmi EMOCJE I MOTYWACJA Powstawanie emocji - interakcja mechanizmów biologicznych, psychologicznych i społecznych Czym jest emocja-czy możliwe jest odróżnienie emocji od innych procesów psychicznych? Emocja, nastrój, zaburzenia afektywne, osobowość emocjonalna - rodzina pokrewnych zjawisk Biologiczne mechanizmy powstawania emocji - uniwersalne i specyficzne gatunkowo bodźce emocjonalne. Nieodwołalność i automatyczność biologicznie uwarunkowanych reakcji emocjonalnych Psychologiczne mechanizmy wzbudzania emocji Społeczne mechanizmy powstawania emocji Próba syntezy - interakcja systemu neuronalnego, sensoryczno-motorycznego, motywacyjno-afektywnego i poznawczego w powstawaniu emocji System neuronalny System sensomotoryczny System motywacyjny (afektywny) System poznawczy Obwody emocjonalne w mózgu i programy emocji Podejście odwołujące się do wymiarów i podejście różnicowe jako różne rozumienia istoty emocji Wymiar czy odrębne stany - dwa różne podejścia do emocji Klasyfikacja procesów emocjonalnych oparta na parametrach czasowych Klasyczne wymiary emocji: znak, intensywność i treść Emocje a osobowość - dyspozycje emocjonalne, syndromy osobowości związane z funkcjonowaniem emocjonalnym Wybrane zaburzenia emocjonalne oraz ich główne właściwości Teorie emocji Czy pobudzenie fizjologiczne jest przyczyną, czy też przejawem emocji? Aktywacyjne teorie emocji Czy samo pobudzenie fizjologiczne wystarcza do wywołania emocji? Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera i Singera Wpływ ekspresji emocjonalnej na przeżywanie emocji Funkcjonalistyczna koncepcja emocji Frijdy Czy teorie emocji odnoszą się także do emocji złożonych? Wyrażanie emocji podstawowych i pochodnych Uniwersalność ekspresji emocji podstawowych - porównania międzykulturowe Zmiany mimiczne i pantomimiczne charakterystyczne dla poszczególnych emocji Kulturowo zdefiniowane formy ekspresji emocji: emblematy, ilustratory, regulatory, manipulatory Koncepcja ekspresyjnego sprzężenia zwrotnego Emocje pochodne oraz ich aspekt kulturowy Czym są emocje pochodne i jak powstają? Kulturowa specyfika doświadczania i ekspresji emocji Rozwój ekspresji emocjonalnej Komunikacja emocjonalna - aspekt kontrolowany i automatyczny Podmiotowe i pozapodmiotowe mechanizmy regulacji emocji Automatyczna regulacja przebiegu emocji Podmiotowa kontrola emocji Kontrolowanie nastroju Współdeterminowanie zachowania przez emocje i poznanie Dyskusja na temat pierwotności poznania względem emocji i emocji względem poznania Skrajne stanowisko zakładające pierwotność poznania Niezależność poznania i emocji Skrajne stanowisko zakładające pierwotność emocji; pojawienie się nowych technik badawczych umożliwiających wzbudzanie emocji przy minimalnym zaangażowaniu poznawczym Spór o pierwotność jako przykład błędu ontologicznego Wpływ emocji na przebieg wybranych procesów poznawczych Zgodność znaku stanu afektywnego i elementów poznawczych Znak emocji a głębokość przetwarzania Pamięć tunelowa Model infuzji afektu Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych Ewolucyjne podejście do motywacji - etologia i socjobiologia Psychodynamiczna teoria motywacji Behawiorystyczna teoria motywacji Problem motywacji w psychologii humanistycznej Poznawcze koncepcje motywacji Motywacja w psychologii topologicznej Próba systematyzacji Problem energetycznego zaplecza motywacji Podstawowe mechanizmy motywacyjne Afektywne podstawy motywacji Emocje jako determinanta sprawności działania Informacyjny i programujący aspekt oddziaływania emocji Poznawcze warunki pojawienia się motywacji - różne formy rozbieżności Specyficznie ludzkie mechanizmy motywacyjne Motywacja wewnętrzna Motywacja osiągnięć Motywacje związane z obrazem własnej osoby Motywacja zmian rozwojowych Typy motywacji Homeostatyczne aspekty motywacji - przywracanie zaburzonej równowagi Motywacje oparte na zasadzie napięcie - ulga: motywacja pokarmowa Motywacje oparte na zasadzie napięcie - ulga: zachowania seksualne Motywacje oparte na strachu i nadziei Przywracanie równowagi poznawczej Motywacje heterostatyczne - zaburzenie równowagi jako standard regulacji Motywacje hedonistyczne Poszukiwanie nowości, złożoności i ciekawość poznawcza Motywacja własnej efektywności Motywacja zadaniowa Zadania Plany działania Perspektywa czasowa w realizacji zadań Motywacje symultaniczne i hierarchiczne oraz konflikty motywacyjne Motywacje symultaniczne Motywacje hierarchiczne Konflikty motywów Motywacja w przebiegu zachowania Działanie z perspektywy motywacyjnej - uwagi wprowadzające Uruchomienie zachowania Podtrzymywanie aktywności i wytrwałość. Renesans siły woli Koncepcja implementacji intencji Petera Gollwitzera Teoria kontroli działania Juliusa Kuhla Teoria kontroli Jutty Heckhausen i Richarda Schulza Zaniechanie działania Zakończenie działania OSOBOWOŚĆ Główne orientacje w psychologii osobowości Koncepcje psychoanalityczne „Każde działanie ma swoje wytłumaczenie" Teoria klasyczna Teoria instynktów/popędów (model dynamiczny) Energia psychiczna (model ekonomiczny) Motywy zachowania są nieświadome (model topograficzny) Rewizje teorii – neofreudyści Psychologia indywidualna i analityczna - Adler i Jung Psychologia społeczno-kulturowa - Fromm i Horney Co neofreudyści wnieśli do psychoanalizy i jakie mają znaczenie dzisiaj? Dwie drogi psychoanalizy: psychologia ego i teorie relacji z obiektem Psychologia ego - koncepcja Hartmanna Znaczenie psychologii ego dla teorii osobowości Teorie relacji z obiektem - jak rozumiana jest relacja Wymiar interpersonalny w psychoanalizie - „cicha rewolucja" Psychoanaliza dzisiaj - podejście intersubiektywne Koncepcje humanistyczne i psychologia pozytywna Nurt humanistyczny a psychologia pozytywna Koncepcje humanistyczne - założenia Osobowość jako potencjał samorealizacji - koncepcja Abrahama Masłowa Funkcjonowanie obronne i pełne - osobowość i Ja według Carla Rogersa Terapia Gestalt Krytyka psychologii humanistycznej - czy uzasadniona? Regulacja wewnętrzna-teoria samodeterminacji Deciego i Ryana Psychologia pozytywna Czym jest szczęście - rozumienie eudajmonistyczne Szczęście jako uwznioślenie. Wymiar boskości Architektura szczęścia - jak je utrzymać i zwiększyć? Użyj swoich sił- psychologia pozytywna Martina Seligmana Psychologia pozytywna - programy terapii Perspektywy psychologii pozytywnej Psychologia egzystencjalna Specyfika podejścia egzystencjalnego Człowiek w świecie - pełen dylematów? Podejście poznawcze Geneza i specyfika podejścia poznawczego Kontrowersja „osoba - sytuacja" Jak spostrzegamy i konstruujemy rzeczywistość? Czy aktywność człowieka jest w pełni świadoma? Czy przekonania mają wpływ na zachowanie? Przekonania dotyczące przyczyn zdarzeń Przekonania dotyczące natury ludzkiej Przekonania dotyczące przyszłości Przekonania dotyczące wartości Przekonania stałe i zmienne Teoria wartości i możliwości Juliana Rottera Jakie zmienne tworzą osobowość - system poznawczo-afektywny Struktura osobowości Stałość i spójność osobowości Jakie są główne funkcje osobowości? Teoria społeczno-poznawcza Wzajemne oddziaływania: osobowość - środowisko - zachowanie Jak kształtuje się osobowość i skąd pochodzi zachowanie? Złożoność osobowości Cele i samoregulacja Jak teoria społeczno-poznawcza wyjaśnia zaburzenia? Jeszcze o kontrowersji „osoba czy sytuacja" Socjobiologiczna koncepcja osobowości Czy to, co wyuczone, może zostać utrwalone w genach? Czym jest osobowość i czemu służy? Ścieżki adaptacji' Czy biologiczna natura człowieka może wyjaśniać tworzenie kultury? Psychologia narracyjna Jak człowiek nadaje sens i kreuje znaczenia? Teoria wartościowania Teoria tożsamości narracyjnej Teoria dialogowego Ja Czym jest i jak się przejawia dialogowe Ja? Czemu służą zjawiska dialogowe? Współczesne koncepcje Ja Pojęcie Ja jest jak wiatr Jak pojęcie Ja funkcjonuje w psychologii? Ja analizowane z poziomu jednostki: Ja podmiotowe i Ja przedmiotowe Ja analizowane na poziomie społecznym Ja podmiotowe, czyli procesy i funkcje, oraz Ja przedmiotowe, czyli treść i struktura Ja podmiotowe - procesy i funkcje, czyli czynności - oraz pytanie, kto nimi zarządza Struktura Ja- wiedza o sobie, ukierunkowania i motywy Ja Jak tworzymy wiedzę o sobie i innych - schematy Ja Koncepcja siebie-jedna çzy wiele? Organizacja samowiedzy i samoocena Właściwości motywacyjne i rozbieżności w systemie Ja Czy w strukturze ukryte są funkcje Ja? Dynamika systemu Ja - motywy stałości i zmiany Co wnosi do psychologii perspektywa Ja podmiotowego i przedmiotowego? Społeczno-kulturowy kontekst koncepcji Ja Wnioski: osobowość czy Ja? Teoria osobowości: integracja - badania - aplikacje Integracyjny model osobowości Założenia dotyczące natury ludzkiej Pięcioczynnikowa teoria osobowości w ujęciu Costy i McCrae'a Propozycja Dana McAdamsa i Jenifer Pals Trzy poziomy poznania osobowości - nowe światło? Teoria a metody badań Specyfika badań klinicznych, eksperymentalnych i kwestionariuszowych Badania nomotetyczne i idiograficzne Misja psychologii osobowości - znaczenie badań i aplikacji Wyzwania, jakie stoją przed nauką o osobowości Kryteria porównań i oceny teorii osobowości PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH Paradygmat badań i podstawowe kategorie opisowe różnic indywidualnych Początki psychologii różnic indywidualnych Przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych Cecha i zbliżone do niej konstrukty jako podstawowe kategorie opisu różnic indywidualnych Pojęcie cechy w ujęciu tradycyjnym i jego krytyka Status cechy w świetle współczesnych poglądów i badań Inne niż cecha kategorie służące do opisu różnic indywidualnych Temperament Pierwsze badania empiryczne nad temperamentem Heymans - pionier badań empirycznych nad temperamentem Typologia Pawłowa jako fizjologiczna podstawa czterech klasycznych temperamentów Konstytucjonalne typologie temperamentu Pojęcie temperamentu Teorie temperamentu powstałe w drugiej połowie XX stulecia Interakcyjna teoria temperamentu dziecka autorstwa Thomasa i Chess Teoria psychotyczności, ekstrawersji i neurotyczności (PEN) w ujęciu Eysencka Rozwojowa teoria temperamentu Koncepcja temperamentu zahamowanego i niezahamowanego Teoria emocjonalności, aktywności i towarzyskości Bussa i Plomina Teoria poszukiwania doznań Zuckermana Psychobiologiczny model temperamentu w ujęciu Cloningera Regulacyjna teoria temperamentu Funkcjonalne znaczenie temperamentu Funkcjonalne znaczenie temperamentu u dzieci Funkcjonalne znaczenie temperamentu u osób dorosłych Osobowość Badania leksykalne prowadzone w ramach pięcioczynnikowego modelu osobowości Pierwszy etap badań nad strukturą osobowości Drugi etap badań nad strukturą osobowości Psychometryczne teorie osobowości nawiązujące do tradycji leksykalnych Szesnastoczynnikowa teoria osobowości Cattella Psychometryczne podejście do badań nad pięcioczynnikową strukturą osobowości Typy osobowości jako określona konfiguracja czynników wchodzących w skład Wielkiej Piątki Założenia i korzenie współczesnych typologii osobowości Empiryczna weryfikacja typologicznego podejścia do badań nad osobowością Funkcjonalne znaczenie cech osobowości - wybrane przykłady Cechy osobowości a osiągnięcia szkolne i akademickie Cechy osobowości a powodzenie zawodowe Cechy osobowości a zaburzenia psychiczne Cechy osobowości a choroby somatyczne Wnioski z badań nad funkcjonalnym znaczeniem cech osobowości Inteligencja Czym jest inteligencja? Struktura inteligencji w ujęciu psychometrycznym Modele czynników równorzędnych Modele czynników hierarchicznych Inteligencja widziana z perspektywy procesów poznawczych Triarchiczna teoria inteligencji Formalna teoria inteligencji Teoria wielu inteligencji Mechanizmy poznawcze inteligencji Inteligencja a wykonywanie elementarnych zadań poznawczych Związek inteligencji psychometrycznej z procesami poznawczymi zachodzącymi w umyśle w trakcie rozwiązywania zadań Biologiczne podstawy inteligencji Rola czynników genetycznych w determinowaniu różnic indywidualnych w inteligencji Mózg jako siedlisko inteligencji Rola inteligencji w funkcjonowaniu człowieka w życiu codziennym Inteligencja a osiągnięcia edukacyjne Inteligencja a osiągnięcia zawodowe Inteligencja a powodzenie życiowe PSYCHOMETRIA. KONSTRUKCJA I ADAPTACJA TESTÓW PSYCHOLOGICZNYCH Cele psychometrii Historia psychometrii Specyficzne problemy etyczne Założenia i modele dotyczące konstrukcji testów psychologicznych Klasyczna teoria testów Teoria uniwersalizacji jako odmiana klasycznej teorii testów Teoria odpowiedzi na pozycje testu Gdzie wykorzystuje się modele IRT? Zastosowanie modeli IRT do tłumaczeń językowych Testowanie adaptacyjne (interakcyjne) Zastosowanie modeli IRT do szacowania stronniczości pozycji testowych Koncepcja cechy a założenia konstrukcji testu Pozycje testowe i ich charakterystyka Rzetelność pomiaru cechy testem Stabilność czasowa pomiaru cechy testem Trafność pomiaru cechy testem Normy wyników testowych Procedura konstrukcji testu Analiza podstaw teoretycznych testu Tworzenie pozycji testowych oraz przygotowanie testu do badań Badanie testem, analiza własności psychometrycznych oraz przygotowanie finalnej wersji testu Weryfikacja własności psychometrycznych testu Opracowanie norm wyników testu Przygotowanie podręcznika do testu Kulturowa adaptacja testów Procedury kulturowej adaptacji testu Adaptacja testu do specyfiki kulturowej grup demograficznych