KIERUNKI UŻYTKOWANIA f ZNACZENIE GOSPODARCZE BYDŁA NA ŚWIECIE 1.1.Znaczenie bydła w przeszłości 1 1.2. Rola i funkcje bydła domowego w gospodarstwach rolnych współczesnego świata 1.2.1.Bydło jakoźródło surowców żywnościowych 1.2.2.Bydło jakoźródło dochodu 1.2.3.Bydło jakoźródło siły roboczej 1.2.4.Bydło jakoinstrumenty finansowe w ubogichkrajach świata 1.2.5.Bydło jakoelement poprawy statusu społecznego 1.2.6.Bydło jakoobiekt kultu religijnego 1.2.7.Wizerunkowe problemy bydła we współczesnym świecie 1.3. Wybrane fakty z historii hodowli bydła 1.3.1.Początki użytkowania bydła domowego - udomowienie tura 1.3.2.Bydło na terenie Europy i wczesne dowody jego dojenia w neolitycznej Brytanii 1.3.3.Udomowione krowy w cywilizacji egipskiej 1.3.4.Krowy mleczne w starożytnej cywilizacji sumeryjskiej 1.3.5.Centralne miejsce krów w cywilizacji wedyjskiej w północnych Indiach . 1.3.6.Bydło w starożytnych cywilizacjach Europy 1.3.7.Mleko w starożytnej hebrajskiej cywilizacji i w Biblii 1.3.8.Pierwszy import czarno-białego bydła fryzyjskiego do Polski 1.3.9.Pierwszy import bydła na kontynent amerykański 1.3.10.Powstanie Związku Elodowców Bydła Elolsztyńsko-Fryzyjskiego w USA . 1.3.11.Pierwsza dojarka mechaniczna 1.3.12. Protoplasta współczesnego bydła fryzyjskiego w Europie - buhaj Adema 1.3.13.Początki sztucznego zapładniania krów - inseminacji 1.3.14.Opracowanie metody chroniącej zamrożone nasienie buhajów 1.3.15.Narodziny buhaja rekordzisty świata pod względem sprzedanego nasienia. 1.3.16.Pierwszy automat do pozyskiwania mleka Założenie Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka 1.4.Rozpoznanie genomu u bydła 1.5. Rekord świata w wydajności mleka w laktacji 1.6. Rekord świata w wydajności życiowej mleka 1.2.8.PRODUKCJA MLEKA NA ŚW1ECIE 1.2.8. Liczba gospodarstw utrzymujących bydło 1.2.8. Systemy produkcji mleka 1.2.8. Lokalizacja gospodarstw mlecznych 1.2.8. Liczebność populacji bydła na świecie 1.2.8. Bydło jako podstawowy gatunek zwierząt gospodarskich, od których pozyskuje się mleko 1.2.8. Wielkość i perspektywy rozwoju produkcji mleka 1.2.8. Przetwórstwo mleka i jego spożycie 1.2.8. Liczebność populacji krów mlecznych i produkcja mleka w Polsce 1.2.9.PRODUKCJA MIĘSA WOŁOWEGO NA ŚWIECIE 1.2.9. Zmiany w wielkości produkcji mięsa na świecie 1.2.9. Systemy produkcji mięsa na świecie 1.2.9. Produkcja i przetwórstwo wołowiny 1.2.9. Spożycie mięsa wołowego 1.2.10.POCHODZENIE I SYSTEMATYKA BYDŁA 1.2.10. Pochodzenie bydła - tur wielki 1.2.10. Bydło Hecka - próba odtworzenia tura 1.2.10. Systematyka bydła 1.2.10. Bydło, jako gatunek w królestwie zwierząt 1.2.10. Gatunki w rodzinie pustorożców 1.2.10. Bydło domowe - Bos łaurus Linnaeus, 1758 Bizon - Bison bison Linnaeus, 1758 Żubr - Bison bonasus Linnaeus, 1758 Bawół domowy - Bubalus bubalis Linnaeus, 1758 . Bawół afrykański - Syncerus cajfer Sparrman, 1779 Jak - Bos grunniens Linnaeus, 1766 Gaur - Bos gaurus Lambert, 1804 Gajal - Bos frontalis Lambert, 1804 Banteng azjatycki - Bos javanicus d'Alton, 1823 1.2.11.RASY BYDŁA 1.2.11. Powstanie współczesnych ras bydła 1.2.11. Kryteria podziału współczesnych ras bydła 1.2.11. Pojęcie „rasa bydła” 1.2.11. Charakterystyka wybranych ras mlecznych bydła 1.2.11.Rasy mleczne bydła Charakterystyka wybranych ras mięsnych bydła 5.5.1.Stare małe brytyjskie rasy bydła mięsnego 5.5.2.Europejskie duże rasy bydła mięsnego 5.5.3.Amerykańskie „syntetyczne” rasy bydła mięsnego 5.5.4. Rasy bydła zebu 117 5.6.Charakterystyka wybranych kombinowanych ras bydła 5.7. Rasy miniaturowe bydła 6, POKRÓJ BYDŁA I JEGO OCENA 6.2.Ocenapokroju 6.2.1.Metody oceny pokroju 6.2.2.Wykaz i sposób wykonywania ważniejszych pomiarów zoometrycznych bydła 6.2.3.Indeksy pokrojowe Ocena pokroju bydła mlecznego 6.3.1.System oceny liniowej 6.3.2. Szczegółowa ocena cech liniowych 6.3.2.1. Ocena ogólna typu i budowy 6.3.2.2. Wady budowy 6.3.2.3. Wykorzystanieinformacji dotyczących oceny liniowej bydła Wyniki oceny pokroju 6.4.1. Czynniki oddziałujące na wyniki oceny pokroju u bydła. Dziedziczność i powtarzalność ocen liniowych 6.4.2.Relacje między pokrojem a mlecznością i cechami funkcjonalnymi krów . 6.5.Ocenatypu i budowy bydła mięsnego 6.5.1.Cele i metody oceny pokroju bydła mięsnego 6.5.2.Ocena typu/kalibru bydła mięsnego 6.6.Ocenapokroju bydła o użytkowości dwukierunkowej 6.6.1.Ocena krów 6.6.1.1. Wzorzec rasowy krowy simentalskiej 6.6.1.2. Lista ocenianych cech liniowych 6.6.1.3. Ocena wad budowy 6.6.1.4. Ocena ogólna budowy krów 6.6.2.Ocena buhajów 6.6.2.1. Cechy charakteryzujące buhaja simentalskiego 6.6.2.2. Lista ocenianych cech liniowych 6.6.2.3. Ocena ogólna budowy buhajów 7.OCENA KONDYCJI KRÓW MLECZNYCH 7.2.Zasady oceny 7.2.1.Okres zasuszenia 7.2.2.Wczesna laktacja 7.2.3.Środkowa i późna laktacja Interpretacja i wyniki oceny kondycji 1.7.Laktacja i jej ocena 1.2.12.Wskaźniki wykorzystywane w charakterystyce użytkowości mlecznej w laktacji 1.2.13.Metody przedstawienia produkcji mleka w laktacji 1.8. Wybrane fakty z historii użytkowania mlecznego bydfa w kraju i na świecie 191 1.9. Problematyka przedłużonychlaktacji 1.10. Wpływ czynników genetycznych i środowiskowych na wydajność mleka krów 1.3.17.Rasa bydła 1.3.18.Poziom żywienia i dostęp do wody 1.3.19.Wiek przy ocieleniu 1.3.20.Sezon ocielenia 1.3.21.Długość i kompletność doju 1.3.22.Częstotliwość doju 1.3.23.Długość przerwy między dojami w ciągu doby 1.3.24.Długość okresu zasuszenia 1.3.25.Temperatura i wilgotność powietrza 8.4.9.1. Wilgotność powietrza 8.4.9.2. Stres cieplny 1.3.26.Wiek zwierząt 1.3.27.Długość dnia świetlnego 1.3.28.Masa ciała (kaliber) 1.3.29.Podawanie hormonów i leków 1.3.30.Pobudzenie wymienia i poziom oksytocyny we krwi podczas doju 1.11. Wpływ czynników genetycznych i środowiskowych na skład chemiczny mlekakrów 8.5.1.Skład chemiczny mleka krów 8.5.2.Wpływ czynników genetycznych 8.5.3.Czynniki wpływające na zawartość tłuszczu w mleku 8.5.3.1. Rasa 8.5.3.2. Wiek krowy 8.5.3.3. Okres laktacji 8.5.3.4. Sezon produkcji 8.5.3.5. Zdrowie 8.5.3.6. Hormony/leki 8.5.3.7. Żywienie 8.5.4.Czynniki oddziałujące na zawartość białka w mleku 8.5.4.1. Rasa 8.5.4.2. Wiek krów 8.5.4.3. Okres laktacji 8.5.4.4. Sezon produkcji 8.5.4.5. Zdrowie 8.5.4.6. Czynniki żywieniowe 8.5.5.Węglowodany 1.12.Makro-i mikroelementy 1.13. Pozostałe składniki mleka 9.UŻYTKOWANIE MIĘSNE BYDŁA 9.1. Technologie produkcji mięsa wołowego 9.2. Systemy produkcji mięsa wołowego w Polsce 9.3.Ocena przydatności opasowej 9.4.Ocena wartości rzeźnej 9.4.1. Wydajność rzeźna i czynniki wpływające na jej wielkość 9,4.2.Ocena wizualna półtusz wołowych 9.4.3.Klasy mięsności 9.4.4.Cechy decydujące o jakości mięsa wołowego 9.4.5.Otłuszczenie 9.4.6.Pozostałe cechy sensoryczne mięsa wołowego 9.4.7.Możliwości wykorzystania metod obiektywnych w ocenie jakości mięsa 9.4.8.Wyręby wartościowe tuszy 9.4.9.Wartość pH mięsa 9.4.10.Pozostałe cechy oceniane obiektywnie 9.5.Surowce uboczne pozyskiwane od bydła 9.5.1.Skóry bydlęce 9.5.2.Podroby 9.5.3.Tłuszcz, żelatyna, jelita 9.5.4.Inne niejadalne surowce uboczne 9.5.5.Farmaceutyki produkowane z wykorzystaniem bydła rzeźnego 10. ROZPŁODOWE UŻYTKOWANIE BYDŁA 10.1. Znaczenie użytkowania rozpłodowego 10.2.Harmonogramy wycieleń krów 10.3.Podstawowe pojęcia związane z rozrodem u bydła 10.4.Cele użytkowania rozpłodowego krów 10.5.Buhaje a rozród naturalny 10.6.Sztuczne zapładnianie - inseminacja u bydła 10.6.1.Kriokonserwacja nasienia bydła 10.6.2.Zalety sztucznego zapładniania (inseminacji)krów 10.6.3.Ograniczenia będące wynikiem stosowania inseminacji 10.7.Liczba buhajów, których nasienie można wykorzystywać w stadzie 10.8.Cykl płciowy 10.8.1.Ruja u krów 10.8.2.Cicha ruja 10.8.3.Metody wspomagające wykrywanie rui 10.9.Ciąża u bydła 10.10.Wiek pierwszego wycielenia 10.11.Długość okresu międzywycieleniowego 10.12.Nowoczesne biotechniki i biotechnologie wykorzystywane w rozrodzie u bydła Przenoszenie zarodków Programy rozrodu kontrolowanego 1.2.14. Standardowa synchronizacja rui 1.2.15. Metody synchronizacji rui z wykorzystaniem prostaglandyny 1.14. Seksowanie plemników 1.15. Klonowanie 1.16. Wczesne diagnozowanie ciąży Metody poprawy skuteczności reprodukcji u bydła 1.3.31. Zarządzanie reprodukcją u bydła 1.3.32. Grupa czynników kontrolowanych przez hodowców 8.4.9.3. Skuteczność wykrywania rui 8.4.9.4. Umiejętności inseminatora 8.4.9.5. Płodność buhajów 8.4.9.6. Temperatura otoczenia (stres cieplny) 8.4.9.7. Typ powierzchni, po której poruszają się krowy 1.3.33. Grupa czynników kontrolowanych przez układ rozrodczy krów 8.5.6. Zaburzenie porodu (dystocja) 8.5.7. Zatrzymanie łożyska 8.5.8. Ciąże bliźniacze 8.5.9. Wczesne zamieranie zarodków i poronienia 8.5.10. Cysty jajnikowe u krów 1.3.34. Grupa czynników kontrolowanych przez cechy osobnicze krów 8.5.3.8. Rasa (typ użytkowy) 8.5.3.9. Wiek krów 8.5.3.10. Poziom produkcyjny krów ZASADY ! TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA MLEKA OD KRÓW Metody doju ręcznego i mechanicznego 8.5.4.7. Stymulowanie krów do oddawania mleka 8.5.4.8. Hamowanie wydzielania mleka 8.5.4.9. Zasady i metody przeprowadzania doju ręcznego i mechanicznego 11.1.3.1. Fazy doju Technologie wykorzystywane w mechanicznym pozyskiwaniu mleka 11.2.1. Sprzęt udojowy - kilka uwag 11.2.2. Dojarka bańkowa 11.2.3. Dojarka rurociągowa 11.2.4. Hale udojowe - dojarnie 11.2.4.1.Dojarnia typu „rybia ość” 11.2.4.2.Dojarnia typu „bok w bok” 11.2.4.3.Dojarnie typu „tandem” 11.2.4.4.Dojarnie typu „karuzela” 11.2.5. Roboty do dojenia krów Zasady higieny przy pozyskiwaniu mleka od krów 1.17.Higiena wymion 1.18. Obcinanie kiści ogonowej 1.19. Kolejność doju 1.20. Przeddojenie, przed-i poudojowa dezynfekcja strzyków 1.21. Suche strzyki 12.ZASADY WYCHOWU CIELĄT I JAŁOWIZNY 1.2.16.Okresy wzrostu i rozwoju u bydła 1.2.17.Cele w odchowie jałowizny 1.2.18.Technika żywienia cieląt i jałowizny 1.3.35. Wpływ żywienia 1.3.36. Zarządzanie 1.3.37. System wychowu 1.3.38. Zdrowie 1.2.19. Praktyczne zasady postępowania w trakcie wychowu cieląt 8.4.9.8. Wentylacja 8.4.9.9. Izolacja 8.4.9.10. Dobrostan zwierząt 8.4.9.11. Koszty odchowu 1.2.20.Siara 1.2.21.Mleko i preparaty mleko zastępcze 1.2.22.Karmienie paszami stałymi 8.5.11.Mieszanka typu starter 8.5.12.Pasze treściwe i objętościowe 1 3.WYBRANE ELEMENTY ZACHOWANIA BYDŁA 8.5.3.11.Zachowanie społeczne bydła 8.5.4.10. Bydło jako gatunek społeczny o strukturze hierarchicznej 8.5.3.12.Zachowanie okołożywieniowe bydła 11.1.3.2. Typy okołożywieniowego zachowania u bydła 11.1.3.3. Czas leżenia i przeżuwania 11.2.6.Ułożenie ciała podczas leżenia 11.1.3.4. Wpływ różnych czynników na okołożywieniowe zachowanie się bydła 11.2.4.5.Czas dostarczania świeżej paszy 11.2.4.6.Częstotliwość doju 11.2.4.7.Poziom produkcyjny krów 11.2.4.8.Grupowanie krów w stadzie 11.2.4.9.Zwiększanie obsady w stadach bydła 8.5.3.13.Zachowanie płciowe krów 13.3.1. Zachowanie okołorujowe 13.3.2. Zachowanie okołoporodowe i macierzyńskie 8.5.3.14.Inne typy zachowania bydła 13.4.1.Pokrewieństwo i powinowactwo 13.4.2.Sen jako ważny typ zachowania krów 1.22.Znaczenie snu dla dobrostanu krów mlecznych 1.23. Definicja snu 1.24. Znaczenie snu dla bydła 1.25. Długość snu u bydła 13.5.Bydło jako gatunek krepuskularny 1.2.23.MOCZNIK W MLEKU KRÓW 1.2.23.Czynniki wpływające na poziom mocznikawmlekukrów 1.2.23. Poziom białka w dawkach pokarmowych i inne elementy żywienia 1.2.23. Poziom produkcyjny krów 1.2.23. Dobowe różnice pomiędzy poziomem mocznikaw mleku 1.2.23.Masa ciała zwierząt 1.2.23.Pozostałe czynniki środowiskowe 1.2.23.Czynniki genetyczne 1.2.23.Możliwości wykorzystania informacji o poziomie mocznika w mleku w zarządzaniu stadami bydła mlecznego 1.2.23.Ocena racjonalności żywienia na podstawie zawartości mocznika i białka w mleku krów 1.2.23. Ocena zawartości mocznika w mleku 1.2.23. Ocena zawartości białka w mleku 1.2.23.Mocznik a płodność krów 1.2.23.Możliwości wykorzystania informacji na temat mocznika w mleku w ograniczaniu zanieczyszczenia środowiska azotem produkowanym przez bydło 1.2.24. STANY ZAPALNE WYMION U KRÓW I SKUTKI ICH WYSTĘPOWANIA W STADACH BYDŁA MLECZNEGO 1.2.24.Mastitis u bydła 1.2.24.Przyczyny zapaleń wymion u krów 1.2.24.Drogi przedostawania się bakterii do strzyków i wymion 1.2.24.Komórki somatyczne jako podstawowe kryterium diagnozowania mastitis 1.2.24.Typy zapalenia wymion u krów 1.2.24.Częstość występowania mastitis w stadach bydła mlecznego 1.2.24.Konsekwencje występowania zapalenia wymion u krów 1.2.24.Zmniejszanie wydajności mleka 1.2.24.Obniżanie przydatności technologicznej mleka 1.2.24.Ograniczanie płodności krów 1.2.24.Zapobieganie występowaniu zapaleń wymion u krów 1.2.24.Zapobieganie przenikaniu bakterii do wymion 1.2.24.Programy zapobiegające mastitis i ich zasadnicze elementy 1.2.24.Komórki somatyczne mleka w programach doskonalenia genetycznego bydła w Polsce i na świecie Komórki somatyczne w indeksach selekcyjnych dla bydła mlecznego 15.4.2. Wykorzystanie markerów genetycznych w programie zwalczania mastitis Współczesne możliwości diagnozowania i leczenia mastitis w stadach bydła mlecznego 15.5.1. Metody wykrywania podklinicznych stanów zapalnych wymion . . . 15.5.2. Leczenie stanów zapalnych wymion u krów 15.5.2.1. Zasuszenie najlepszym okresem na leczenie podklinicznego mastitis u krów CIAŁA KETONOWE - PRZYCZYNY 1 SKUTKI ICH OBECNOŚCI W MLEKU KRÓW Przyczyny powstawania ketozy Konsekwencje negatywnego bilansu energetycznego u krów mlecznych Rodzaje ketoz u bydła Objawy ketozy Zapobieganie występowaniu ketozy Potrzeba i możliwości diagnozowania ketozy 16.6.1. Diagnozowanie ketozy 16.6.2. Wysoka zawartość tłuszczu w mleku wskaźnikiem subklinicznej ketozy