JAKI CEL STAWIA SOBIE PSYCHOLOGIA RELIGII? Psychologia religii - psychologizm - psychologia pastoralna Co jest religijne, a co duchowe? Różnorodność religijności wyjaśnianej w „koherentnym eklektyzmie" Psychologia religii jako nauka o układzie nerwowym i jako „neuroteologia"? RELIGIJNOŚĆ JAKO ELEMENT OSOBOWOŚCI. JEJ PRZEWAŻAJĄCE CZYNNIKI INTRAPSYCHICZNE Różnorodność form religijności - badania kwestionariuszami wielowymiarowymi Religijność: wewnętrzna czy zewnętrzna? Religijność ujęta wielowymiarowo jako zgodność z prawdami wiary, praktyka wiary, doświadczenie wiary, wiedza na temat wiary i konsekwencje płynące z wiary? RELIGIJNOŚĆ W RÓŻNORODNOŚCI MOTYWÓW WEWNĘTRZNYCH Sekcja 1. Motywy - ile i jakie? Dyskusja historyczno-systematyczna I.Religijność - szukanie ochrony? Stanowisko teorii instynktów Iwana P Pawłowa II.Religijność - nadzieja na nieśmiertelność? Stanowisko Bronisława Malinowskiego oraz teorii opanowywania trwogi III.Religijność - natręctwo i regresyjne pragnienie ochrony? Stanowisko psychoanalityczej koncepcji Sigmunda Freuda Religijność jako natręctwo i wina Kompleks Edypa, poczucie winy, zwierzę totemiczne, idea Boga-Ojca Religijność jako regresyjne pragnienie ochrony ze strony wszechmocnego ojca? Ocena hipotezy o nerwicy natręctw Ocena hipotezy o regresji i hipotezy o spełnieniu pragnień IV.Religijność - problem poczucia własnej wartości? Stanowisko teorii relacji z obiektem V.Religijność - z potrzeby bliskości i bezpieczeństwa? Stanowisko teorii przywiązania. Ocena stanowiska teorii przywiązania VI.Religijność - gotowość do interpretacji motywowanych ciekawością, kontrolą i wartością samego siebie? Stanowisko teorii atrybucji. Ocena stanowiska teorii atrybucji. VII.Religijność - zakorzeniona w pragnieniach, wartościach i w pytaniu o sens? Stanowisko wielości motywów Gordona W. Allporta Sekcja 2. Motywy decydujące o rozwinięciu się różnych przejawów religijności. Koncepcja heurystyczna I.Między sumiennością a skrupulatnością. Gotowość do samokontroli moralnej Sumienność - przy jakim udziale lęku? Perfekcjonizm z komponentem religijnym Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne w formie religijnej czy też z komponentem religijnym? II.Optymizm magiczny czy „religia okopu"? Dążenie do kontroli zewnętrznej ważnych zdarzeń życiowych oraz do radzenia sobie z sytuacjami trudnymi Czym jest dążenie do kontroli? Magia - kontrola za pomocą sił działających w dużym stopniu automatycznie Modlitwa prośby - między pasywnym oczekiwaniem kontroli zewnętrznej a radzeniem sobie z sytuacjami trudnymi „Religia okopu" Co sprawia, że religijne strategie radzenia sobie z sytuacjami trudnymi działają korzystnie? Radzenie sobie z ciężką chorobą fizyczną Radzenie sobie z lękiem „Siła Większa od nas samych" w programie Anonimowych Alkoholików Ekstatyczne poczucie bezpieczeństwa Radzenie sobie ze stratą w procesie żałoby III.Pozaspołeczne źródło pozytywnej bliskości emocjonalnej? Dążenie do poczucia pozytywnej wartości własnej Czym jest dążenie do poczucia pozytywnej wartości własnej? Kiedy religijność działa jako środek podtrzymania własnej wartości, a kiedy nie? Poczucie własnej wartości i obraz Boga oddziałują na siebie Jak problematyczne dążenie do doświadczenia własnej wartości może wpływać na religijność? Potrzeba uznania jako narcystyczne przekonanie o byciu wybranym Potrzeba uznania jako duma wynikająca z dokonań i z cnoty Fanatyzm oraz „przewartościowana idea" jako potwierdzenie własnej wartości? IV.Wielbienie ponad obowiązkiem i wyrachowaniem? Gotowość do dziękowania i uwielbienia Wdzięczność Uwielbienie V.Czy wiara czyni współczującym a współczucie wierzącym? Gotowość do wrażliwości prospołecznej i zachowań prospołecznych Zachowania prospołeczne Czy religijność sprzyja wrażliwości prospołecznej i zachowaniom prospołecznym? W jaki sposób religijność może sprzyjać zachowaniom prospołecznym? Co ogranicza lub uniemożliwia wpływ religijności? Uprzedzenia „religijne" a przemoc: czy religijność sprzyja zachowaniom antyspołecznym? Wrogość w stosunku do obcych - uprzedzenia o charakterze etnicznym i rasistowskim? Przemoc „religijna" - święta wojna? VI. Religijność określana jedynie przez emocje czy także przez poznanie? Zainteresowanie światopoglądem naukowym i logiczną koherencją Poznanie światopoglądowe jako ciekawość i myślenie problemowe Pragnienie koherencji logicznej: światopoglądowe badanie rzeczywistości Do jakiego stopnia przekonania religijne określane są przez poznanie? Autorytarne, emocjonalistyczne i intuicjonistyczne pojmowanie wiary Wyraźne stany pewności - refleksyjnie czy bezrefleksyjnie? Dogmatyzm - fundamentalizm Blok rozszerzający 1. Obrazy Boga - God concepts Odbicia różnorodności myślenia religijnego i przeżyć religijnych Wpływy kultury religijnej i nauczania religijnego Wpływy rodzinne i intrapsychiczne Obraz Boga a spostrzeganie rodziców Obraz Boga a styl przywiązania Obraz Boga a rola płciowa (gender) Obraz Boga, obraz siebie i inne cechy osobowości Próba interpretacji Blok rozserzający 2. Jak rozwija się religijność? Co wiemy na temat rozwoju religijnego? Stanowiska wyjaśniające Rozdział 2 RELIGIJNOŚĆ W WIELOŚCI FORM ZRÓWNOWAŻONYCH I ZABURZONYCH EMOCJI Z historii badań: W. James - R. Otto - R. Stark - A. Greeley I.Co przesądza o religijnym charakterze uczuć religijnych? Przekonania religijne II.Jakie techniki psychologiczne pobudzają przeżycia religijne? Ze strony komponentu poznawczego: jak religijne przekonania i symbole mogą inicjować przeżycie? Postawa ciała, gesty, muzyka: zakres komponentu ekspresji i komponentu motywacyjnego Kontrolowanie oddechu, post, halucynogeny: zakres komponentu neurofizjologicznego III.Ekstaza: stan wyjątkowy czy zaburzenie psychiczne? Ekstaza w kontekście psychoz Ekstaza w kontekście konfliktów emocjonalnych Ekstaza jako niepatologiczny stan wyjątkowy IV.Religijność w poważnych pod względem klinicznym stanach depresji V.Urojenia religijne chorujących na schizofrenię jako próba radzenia sobie z trudnościami RELIGIJNOŚĆ W RÓŻNORODNOŚCI ODMIENNYCH STANÓW ŚWIADOMOŚCI Dwie podstawowe zmiany świadomości ja I. Doświadczenia objawienia i doświadczenia opętania Doświadczenia objawienia, wizje i czynności przy udziale medium Wizje i głosy Grupa 1: wizje i głosy - spontanicznie i emocjonalnie Grupa 2: wizje i głosy - wywołane przez samego siebie i kompleksowe Pewna szczególna forma: doświadczenia z pogranicza śmierci Czynności automatyczne, czynności przy udziale medium (spirytyzm) Glosolalia - rodzaj mówienia automatycznego? Doświadczenia opętania Stygmatyzacja II. Mistyczne przeżycia zjednoczenia Wspólny rdzeń przeżyć mistycznych (1)Charakter inspiracyjny - „Już nie ja działam, lecz jedynie transcendentne" (2)„Rozpłynięcie się indywidualności" - „Już nie ja poznaję i jestem, lecz jedynie transcendentne" Różnorodność przeżyć mistycznych RELIGIJNOŚĆ A DOBROSTAN SUBIEKTYWNY I.Czy religijność wpływa niekorzystnie na dobrostan subiektywny? II.Czy religijność wpływa korzystnie na dobrostan subiektywny? Czy religijność wzmacnia zadowolenie z życia i poczucie bycia szczęśliwym? III.Czy dobrostan subiektywny lub jego brak wpływa w określony sposób na religijność? RELIGIJNOŚĆ W OBSZARZE ODDZIAŁYWANIA WPŁYWÓW SPOŁECZNYCH. WARUNKI PSYCHOSPOŁECZNE I WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIA RELIGIJNOŚĆ W OBSZARZE NAPIĘCIA MIĘDZY SOCJALIZACJĄ A SAMOWYCHOWANIEM I.Społeczne procesy uczenia się Uczenie się przez modelowanie (uczenie się przez obserwację) Uczenie się przez instruowanie Uczenie się przez wzmocnienie społeczne i przez potwierdzenie społeczne II.Indywidualne procesy uczenia się Uczenie się przez zrozumienie (wgląd) Uczenie się przez samowzmocnienie Uczenie się przez własną aktywność UDZIAŁ W ŻYCIU DUCHOWEJ GRUPY: UBOGACENIE CZY ELEMENT RYZYKA? I.Dyskusja na temat „kultów destruktywnych" Ubogacenie (zasoby) czy czynnik ryzyka? Dlaczego ludzie wstępują do duchowych grup? II.Propagowanie informacji i rekrutacja. Jakich potrzeb i motywów się dotyka? III.Grupa. Klimat, który daje oparcie czy uzależnia? IV.„Mistrz". Relacja, która rozjaśnia czy ubezwłasnowolnia? V.Szkolenie. Wpływ pobudzający czy narzucający nową tożsamość? Pomocne towarzyszenie Suplement: CZY PRZEŻYCIA RELIGIJNE SĄ ZAKORZENIONE W ARCHETYPACH NIEŚWIADOMOŚCI ZBIOROWEJ?