I W cieniu antyku (1100-1450) 1 1 Dziedzictwo antyku i ruch translatorski 3 1.1 Dziedzictwo antyku 3 1.2 Klasycy greckiej matematyki: Euklides i Ptolemeusz 5 1.3 Wiek XII: czas translatorów 6 2 Uniwersytet średniowieczny i jego „artyści” 10 2.1 Uniwersytet średniowieczny 10 2.2 Quadrivium 12 2.3 Filozofia przyrody 14 3 Europa uczy się liczyć 18 3.1 Nowe cyfry — nowa arytmetyka 18 3.2 Leonardo z Pizy 21 3.3 Szkoły abaku i księgowości 22 3.4 Luca Pacioli i jego świat 25 II Praktycy, humaniści i katedry matematyki (1450-1600) 27 4 Świat praktyków 29 4.1 Nawigacja 29 4.2 Kartografia i geodezja 31 4.3 Balistyka, fortyfikacje i mechanika 33 4.4 Architektura, budownictwo i malarstwo 34 4.5 Mathematica mixta 35 5 Humanizm, druk i odkrycie Archimedesa 37 5.1 Świat humanistów 37 5.2 Drukarze, Wenecja i Euklides 38 5.3 Renesans matematyki i odkrycie Archimedesa 40 6 Pierwsze katedry matematyki i nowy mecenat 43 6.1 Pierwsze katedry matematyki 43 6.2 Mecenat dworski 46 6.3 Zabiegi o sławę 48 7 Poza Italią 50 7.1 Lektorzy królewscy i Coll`ege royal 50 7.2 Anglia 52 7.3 Portugalia i Hiszpania 53 7.4 Niderlandy 56 7.5 Europa Środkowa 58 8 Narodziny szkoły średniej 60 8.1 Szkolnictwo włoskie w okresie Renesansu 60 8.2 Francja i kolegia jezuickie 61 8.3 Gimnazja w krajach protestanckich 63 8.4 Szkoły średnie w Anglii 64 Interludium: język nauki 66 III Czas akademii (1600-1800) 71 9 Nowa matematyka i jej zastosowania 73 9.1 Matematyzacja fizyki 73 9.2 Matematyka w naukach społecznych 75 10 Współpraca naukowa w XVII i XVIII wieku 79 10.1 Podróże i korespondencja 79 10.2 Prywatne akademie włoskie 80 10.3 Krąg Mersenne’a 81 10.4 Towarzystwa naukowe i akademie 83 11 Od Gresham College do Royal Society 85 11.1 Gresham College 86 11.2 Towarzystwo Królewskie 87 11.3 Isaac Newton i spory o priorytet 90 Spis treści ix 12 Trzy akademie: Paryż, Berlin i Sankt-Petersburg 94 12.1 Acad´emie royale des sciences 94 12.2 Królewska Akademia Nauk w Berlinie 99 12.3 Cesarska Petersburska Akademia Nauk 101 12.4 Euler: droga do Sankt-Petersburga 103 13 Uniwersytet czasów przełomu 105 13.1 Uniwersytet paryski, Oxbridge i uniwersytety niemieckie 105 13.2 Stopnie naukowe i kariera uniwersytecka w XVII i XVIII wieku 108 14 Matematyka w szkołach ponadelementarnych XVIII wieku 111 14.1 Matematyka w Getyndze i Paryżu 112 14.2 Kolegia i szkoły zawodowe 113 14.3 Szkoła średnia na progu nowoczesności 115 Interludium: geografia nauki 1500-1900 119 IV W stronę nowożytnego uniwersytetu (1800-1918) 123 15 Między matematyką czystą a fizyką matematyczną 125 15.1 Podstawy analizy, szeregi Fouriera i teoria Cantora 125 15.2 Od algebry klasycznej do abstrakcyjnej 127 15.3 Geometria i przestrzenie 127 16 Les grandes ´ecoles, Sorbona i fakultety prowincjonalne 129 16.1 Les grandes ´ecoles 130 16.2 Liceum i classes pr´eparatoires 132 16.3 L’Universit´e 133 16.4 Stopnie akademickie i ścieżki kariery 135 16.5 Akademia i instytucje pokrewne 136 17 Berlin, Getynga i uniwersytet nowożytny 138 17.1 Gauss i niemieckie środowisko matematyczne 138 17.2 Studia i doktorat 140 17.3 Kariera akademicka i docenci prywatni 141 17.4 Berlin 144 17.5 Getynga: era Kleina i Hilberta 147 x Spis treści 18 Oxbridge, Londyn i uniwersytety szkockie 150 18.1 Cambridge i Tripos 150 18.2 Oksford 155 18.3 Londyn 156 18.4 Uniwersytety szkockie i irlandzkie 157 18.5 Euklides i fluksje 159 18.6 Zdala od Cambridge 161 19 Matematycy na uczelniach technicznych 162 19.1 ´Ecole centrale des arts et manufactures 162 19.2 Uczelnie techniczne w Europie Środkowej 163 19.3 Anglia 166 20 Włochy — nowy ważny gracz 168 20.1 Między Galileuszem a Risorgimentem 168 20.2 Włochy zjednoczone 171 20.3 Najważniejsze centra: Piza i Turyn 173 21 Czasopisma, redaktorzy i wydawcy 175 21.1 Pierwsze czasopisma matematyczne 176 21.2 Pisma Crella i Liouville’a 177 21.3 Guccia i jego Rendiconti 179 21.4 Wydawcy 180 22 Towarzystwa naukowe i pierwsze kongresy 183 22.1 Towarzystwa naukowe i zjazdy krajowe 183 22.2 Towarzystwa matematyczne 184 22.3 W stronę kongresów: droga do Zurychu (1897) 186 22.4 Paryż 188 22.5 Heidelberg – Rzym – Cambridge 190 23 Protekcja, pochodzenie i płace 191 23.1 Protekcja i nepotyzm 191 23.2 Pochodzenie 193 23.3 Płace 195 Interludium: nauka w liczbach 199 V Na progu nowoczesności: specjalizacja, globalizacja i modernizm (1918-1945) 203 24 Od czystej matematyki do czystej abstrakcji 205 24.1 Teoria mnogości, podstawy i antynomie 205 24.2 Struktury abstrakcyjne 207 25 Niemcy 208 25.1 Okres Republiki Weimarskiej 208 25.2 Niemcy pod rządami Hitlera: ustawy rasowe i emigracja 211 25.3 Matematyka niemiecka w czasach nazizmu 215 26 Francja – Wielka Brytania – Włochy 217 26.1 Francja 217 26.2 Wielka Brytania 221 26.3 Włochy 224 27 Peryferia matematycznej Europy I 227 27.1 Austria 227 27.2 Węgry 229 28 Peryferia matematycznej Europy II 233 28.1 Szwajcaria 233 28.2 Belgia i Holandia 234 28.3 Kraje skandynawskie 236 29 Polska 239 29.1 Matematyka polska w czasach zaborów 239 29.2 W przededniu niepodległości 241 29.3 Czas świetności 244 29.4 Czas tragedii 249 30 Nowe czasopisma i inne inicjatywy wydawnicze 251 30.1 Czasopisma przeglądowe 251 30.2 Czasopisma specjalistyczne 254 30.3 Dzieła zebrane 256 30.4 Encyklopedia nauk matematycznych 258 30.5 Monografie i podręczniki 260 31 Kongresy międzywojnia i Medal Fieldsa 262 31.1 Strasburg 1920 – Toronto 1924 263 31.2 Bolonia 1928 – Zurych 1932 – Oslo 1936 265 31.3 Medal Fieldsa 268 31.4 Kongresowe polonica 269 32 Nowe miejsca pracy 270 32.1 Matematycy w przemyśle 270 32.2 i wojskowości 274 VI Doganianie Europy (1650-1945) 277 33 Sankt-Petersburg 279 33.1 Początki nauczania matematyki w Rosji 279 33.2 Łobaczewski i Braszman 282 33.3 Studia zagranicą: Ostrogradski i Buniakowski 284 33.4 Czebyszew i szkoła petersburska 286 34 Moskwa 289 34.1 Uniwersytet i towarzystwo matematyczne 289 34.2 Szkoła moskiewska 292 35 Związek Radziecki 295 35.1 Powstanie radzieckiej szkoły matematycznej 295 35.2 Śmierć Jegorowa i „sprawa akademika Łuzina” 298 35.3 Edukacja matematyczna w Rosji i ZSRR 301 36 Ameryka kolonialna i pierwsze 100 lat niepodległości 302 36.1 Czasy kolonialne 302 36.2 Początki niepodległości i pokolenie Bowditcha 304 36.3 Pokolenie Benjamina Peirce’a 307 37 Uniwersytet Hopkinsa i jego naśladowcy (1876-1933) 311 37.1 Uniwersytet Johna Hopkinsa 312 37.2 Amerykańskie Towarzystwo Matematyczne 314 37.3 Chicago i E. H. Moore 315 37.4 Harvard 316 37.5 Princeton 317 37.6 MIT i Caltech 318 38 USA: rok 1933 i potem 320 38.1 Instytut Studiów Zaawansowanych 320 38.2 Imigracja 1933-45 322 38.3 Niedoszły kongres: Cambridge (Mass.) 1940 326 38.4 Ameryka przystępuje do wojny 327 39 Japonia 329 39.1 Czasy szogunatu Tokugawów (1600-1868) 329 39.2 Geometria sakralna 332 39.3 Okres Meiji (1868-1912) i początki nowoczesności 333 40 Chiny 337 40.1 Jezuici i cesarz Kangxi 337 40.2 Misje protestanckie 338 40.3 Okres późnego cesarstwa i republiki 341