I Elementy przestrzeni Przestrzeń tworzona przez rzeczy Konsekwencje architektoniczne Pola pomiędzy budowlami Pustka i osamotnienie Dynamika otaczającej przestrzeni IIPionowe i poziome Przestrzeń asymetryczna Wzrok kieruje się do pionu Przecinając powierzchnię ziemi Horyzontalność Dynamika kolumny Rzut i przekrój Drugi i trzeci wymiar Znaczenie nadaje umysł IIIPełne i puste Budowle i ich kontekst Bezkresne tło Relacje pomiędzy przestrzeniami Ulica jako figura Przecięcia i skwery Przecięcia w kościołach W środku i na zewnątrz Wklęsłość i wypukłość Wzajemne relacje wnętrz Patrząc z obu stron IVJak coś wygląda i jakie jest Postrzeganie bryły Perspektywa i deformacje Nić Ariadny Czytanie poszczególnych widoków Modele i rozmiary Zakres widoków Części całości Uczynić budowlę widzialną Skośność i głębia VMobilność Autonomia kontenerów Dostojny bezruch Schron i jama Aktywność motoryczna Dynamika kanału VIPorządek i jego brak Sprzeczność jest wadą Ograniczenia porządku Trzy modyfikacje porządku Jak wywołać hałas Nieporządek. Jego przyczyny i skutki Poziomy złożoności Porta Pia Wzajemne oddziaływanie kształtów Elementy w równowadze Zakres porządków Odmienne funkcje, odmienne porządki VIISymbole wyrażane dynamiką Wizualne etykiety Symbolizm Ekspresja jako nieodłączny atrybut kształtów Artefakt w naturze Czy to jest rzeźba? Dynamiczne proporcje Otwartość budynku Ekspansja od podstawy Cefalù w trzech wymiarach Dynamika łuków VIIIEkspresja i funkcja Ornament i to, co poza nim Ekspresja pochodząca z dynamiki Funkcja nie może stworzyć formy Ekspresja naczyń Spontaniczny symbolizm: Mies i Nervi Budowle kształtują zachowanie W jaki sposób idee nabierają kształtu Wszystkie myśli prowadzą do budynku

Równowaga Ukryta struktura kwadratu, Co to są siły postrzeżeniowe?, Dwa krążki w kwadracie,Równowaga psychologiczna i fizyczna, Dlaczego równowaga?, Ciężar, Kierunek, Wzory równoważne, Góra i dół, Prawa i lewa, Równowaga i umysł ludzki, Madame Cézanne na żółtym krześle. Kształt Widzenie - czynność świadoma i odkrywcza, Uchwycić istotę, Pojęcia postrzeżeniowe, Co to jest kształt?, Wpływ przeszłości, Widzenie kształtu, Prostota, Przykłady uproszczeń, Ujednolicanie i zaostrzanie, Całość nie zanika, Podział, Dlaczego oczy rzadko kłamią?, Podział w sztuce, Co to jest część?, Podobieństwo i odmienność, Przykłady z historii sztuki, Szkielet strukturalny. Forma Orientacja w przestrzeni, Rzuty, Który aspekt jest najlepszy?, Metoda egipska, Skrót, Nakładanie, Jakie korzyści daje nakładanie?, Gra płaszczyzny i głębi, Aspekty współzawodniczące,Realizm i rzeczywistość, Co wygląda "jak żywe"?, Forma jako wynalazek, Stopnie abstrakcji, Źródło, Informacja wzrokowa. Rozwój Dlaczego dzieci tak rysują?,Teoria intelektualistyczna, Rysują to, co widzą, Pojęcia przedstawieniowe, Rysowanie jako ruch, Pierwsze koło, Prawo różnicowania, Pionowe i poziome, Skosy, Łączenie części, Wielkość, Błędnie nazywane głowonogi, Translacja na dwa wymiary, Konsekwencje pedagogiczne, Narodziny formy w rzeźbie, Pałeczki i płytki, Sześcian i krągła, pełna rzeźba. Przestrzeń Linia i kontur, Rywalizacja o kontur, Figura i tło, Poziomy głębi, Zastosowanie w malarstwie, Ramy i okna, Wklęsłość w rzeźbie, Dlaczego widzimy głębię?, Głębia przez nakładanie, Przezroczystość, Zniekształcenia tworzą przestrzeń, Pudełka w trzech wymiarach, Przestrzeń fizyczna pomaga, Raczej prosty niż wierny, Gradienty tworzą głębię, Konwergencja przestrzeni, Dwa źródła perspektywy centralnej, Rzut wierny i niewierny, Przestrzeń w kształcie ostrosłupa, Symbolika świata zogniskowanego, Centralne i nieskończone, Igranie z regułami. Światło Doznanie światła, Względna jasność, Oświetlenie, Światło tworzy przestrzeń, Cienie, Malarstwo bez światła, Symbolik światła. Kolor Od światła do barwy, Kształt i kolor, Jak powstają kolory, Proste barwy wytwarzające, Addycja i subtrakcja, Komplementarne wytwarzające, Kaprysy kolorów, W postukiwaniu harmonii, Elementy skali, Syntaksa połączeń, Komplementarne kolory zasadnicze, Współzależność i wzajemne oddziaływanie kolorów, Matisse i El Greco, Reakcje na kolor, Ciepłe i zimne Ruch Zdarzenia i czas, Równoczesność i kolejność, Kiedy widzimy ruch?, Kierunek, O czym mówi prędkość, Ruch stroboskopowy, Niektóre problemy montażu filmowego, Widzialne siły motoryczne, Skala złożoności, Ciało jako instrument, Kinestetyczny obraz ciała. Dynamika Prostota nie wystarcza, Dynamika i jej tradycyjne interpretacje, Diagram sił, Napięcie kierunkowe w świetle eksperymentów, Ruch nieruchomy, Dynamika skosów, Napięcie w deformacji, Kompozycja dynamiczna, Efekty stroboskopowe, Jak powstaje dynamika?, Przykłady z historii sztuki, Ekspresja Teorie tradycyjne, Ekspresja zakorzeniona w strukturze, Priorytet ekspresji, Symbole w sztuce.

Po co nam kolejny Kafka? Choćby po to, by przekonać się, że wbrew pozorom wcale go dobrze nie znaliśmy. Przygotowując Dzienniki do druku po raz pierwszy, wydawcy pośmiertnej spuścizny pisarza znacząco zmodyfikowali wszystko, co ich zdaniem „psuło” tekst. Co zaś wydawało się błahe, banalne, nieistotne – po prostu usuwali. Kompletne niemieckie wydanie Dzienników, w wersji zgodnej z rękopisami, ukazało się dopiero w 1990 roku. Niniejszy przekład jest pierwszym, który konsekwentnie podąża za tamtą edycją. Uzupełniają go przypisy i komentarze. W październiku 1921 roku Kafka notował: „Ten, kto za życia nie potrafi się z życiem uporać, potrzebuje ręki, by trochę odganiać rozpacz z powodu własnego losu, (…) lecz drugą ręką może zapisywać, co widzi pod gruzami, albowiem widzi inaczej i więcej od innych”. Być może właśnie taka jest główna funkcja Dzienników, gromadzić „zapiski spod gruzów”. Zgoda, życie ulega dla Kafki niepowstrzymanej erozji. Kończy się porażką, a porażka zawsze jest bolesna. Lecz porażka praktykowana starannie i troskliwie (w tym zaś, przyznajmy, pisarz osiągnął prawdziwe mistrzostwo) bywa przecież dla literatury ciekawszym zakończeniem. Znacznie ciekawszym. Literacką wartość Dzienników dostrzeżono późno. Obecnie coraz częściej uznaje się je za ważny element twórczości Kafki; za niezbywalną część jego pośmiertnej rozmowy z czytelnikami, wyjątkowo intymnej. Oto jesteśmy świadkami, jak Kafka przekształca własne życie w literaturę. Łukasz Musiał

Jedyna powieść Edgara Allana Poe wydana w 1838 roku opisuje niezwykłe losy Artura Gordona Pyma z wyspy Nantucket. Na morską wyprawę wyrusza on potajemnie, jako pasażer na gapę, na statku wielorybniczym „Grampus”. Doświadcza wielu przygód – sztormów morskich, buntu załogi, katastrof okrętowych, kanibalizmu, czy nadprzyrodzonych zjawisk z pogranicza koszmaru. Jak stwierdził wybitny poeta i eseista W.H. Auden, to „jedno z najlepszych opowiadań przygodowych, jakie kiedykolwiek napisano”. Entuzjazm amerykańskich czytelników towarzyszy tej powieści od chwili powstania aż do dziś. Według krytyków związki pomiędzy nią a arcydziełem Melvilla, Moby Dickiem, są bezdyskusyjne. Europa zachwyciła się tym tytułem już piórem Baudelaire’a, który jako pierwszy przetłumaczył dzieło Poego na język francuski. Później podobną estymę żywili do niej m.in. Jules Verne (który napisał jej kontynuację), H.P. Lovecraft, Paul Auster, czy Yann Martel. Jorge Louis Borges To najlepsza rzecz, jaką Poe napisał.

Du côté de chez Swann – pierwsza, ukończona powieść Marcela Prousta, ukazała się we Francji tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej, zaś jej przekład na język polski – dwa lata przed wybuchem drugiej. Autorem tłumaczenia był Tadeusz Boy-Żeleński, niekwestionowany autorytet w dziedzinie przekładów literatury francuskiej. Dla co najmniej dwóch, lub trzech pokoleń czytelników polskich, nie znających języka oryginału, był przez wiele lat, aż do dzisiaj, jedynym i niezastąpionym mediatorem, wprowadzającym ich w świat niepowtarzalnej prozy Prousta, którą tłumacz chciał przerobić w polszczyźnie na „normalną” w zapisie powieść. Tymczasem W stronę Swanna i cały siedmiotomowy cykl W Poszukiwaniu utraconego czasu, zwany „powieścią”, należy do gatunku utworów prozatorskich, żywiących się różnymi językami: eseju i poezji, filozofii i krytyki społecznej, bezlitosnej analizy ludzkich charakterów i religii Piękna, zaszyfrowanego w malarstwie, literaturze i muzyce. Czy lektura Prousta – jednego z największych pisarzy XX wieku – może przekazać nam dzisiaj coś ważnego? W czasach zdominowanych przez konsumpcjonizm, zorientowanych na karierę, stawiających na operatywność w działaniu, zżeranych przez podziały ideologiczne i polityczną nowomowę? Otóż w najbardziej ponurych czasach – stalinowskiego terroru – w obozie dla polskich oficerów w Griazowcu, malarz i pisarz Józef Czapski wygłaszał dla swych współbraci w poniewierce wygłaszane po francusku prelekcje o Prouście, cytując im z pamięci fragmenty Poszukiwania. Zatytułował je: „Proust przeciwko poniżeniu”. Chciał wzmocnić w swych towarzyszach ducha oporu i utrzymać ich – wbrew wszystkiemu – w formie intelektualnej. Pamięć o koncertach na salonach przeciwko więziennej pryczy! Na zasadzie kontrastu z dookolną rzeczywistością, ten wielowymiarowy francuski pisarz uczy także i nas dostrzegać walor cierpliwości, spowolnienie w działaniu na rzecz uważności w patrzeniu, ukazuje jak delektować się zmysłową stroną świata i jak odczytywać jego znaki, zapisane w naturze i w sztuce. Dlaczego nowy przekład? Każde pokolenie odbiorców wielkiej literatury ma prawo do odczytywania, interpretowania jej na nowo. Dzieło wybitnego pisarza ma prawo uzyskać drugie, i kolejne życie. Krystyna Rodowska

W powieści tej postać literacka występuje przeciwko autorowi w imię własnej wolności. W tę swoistą konfrontację wciągnięta zostaje cała tradycja literatury europejskiej, która okazuje się narzędziem walki o autonomię tytułowego bohatera zmierzającego do zniszczenia swojego autora. Wszelako autor nie daje za wygraną i próbuje odzyskać utraconą kontrolę nad swą postacią, skutkiem czego pisze zapewne najdłuższe w literaturze polskiej zdanie, które na dodatek jest nieprzyzwoite. Erudycyjna powieść Artura Przybysławskiego, korzystająca obficie i zabawnie z tradycji europejskiej powieści oraz z filozofii i teorii literatury, nawiązuje do pierwszej jego powieści Pan Profesor nagrodzonej na gdańskim konkursie literackim (2019); nie wymaga jednak ani jej uprzedniej znajomości, ani profesjonalnej znajomości wspomnianych dziedzin. Bezwzględnie jednak wymaga inteligentnego poczucia humoru, bez którego jej lektura nie jest w zasadzie możliwa.

„Galicyjskie żywoty” to zbiór esejów historycznych, literackich i podróżniczych. Wszystkie one dotyczą twórczości, ale również miejsc bliskich takim ludziom, jak Paul Celan (Czerniowce), Joseph Roth (Brody), Joseph Conrad (Berdyczów), Jerzy Stempowski (Szebutyńce). W książce autor opisuje nie tylko ich losy, ale również wieloetniczną i skomplikowaną historię obszarów, na których się urodzili, jak również dzisiejszy charakter tych ukraińskich miast i miasteczek. Eseje składają się na jedną opowieść wpisaną w historię, przestrzenie i różne ludzkie losy. Dawid Szkoła opisuje zatem miejsca, które już nie istnieją, życie pisarzy, a czasem też bohaterów ich książek, postaci historycznych, ale również dzisiejszą rzeczywistość Ukrainy. Skupia się także na zwykłych ludziach, tych bezimiennych bohaterach historii, na którą nie mieli wpływu, a jej skutki dotykały ich najbardziej. Dużą uwagę zwraca również na los wschodnioeuropejskich Żydów, jak również całą wieloetniczną historię galicyjskich oraz podolskich miast i miasteczek.