Przedsiębiorczość i przedsiębiorca w sporcie Istota przedsiębiorczości w sporcie - panel praktyków - Małgorzata Bednarczyk 19 1.1. Formy i typy przedsiębiorczości 19 1.2. Przedsiębiorczość rodzinna w sporcie 21 1.3. Przedsiębiorczość w organizacjach sportowych i firmach 23 1.4. Rodzaje przedsiębiorców 25 1.5. Istota przedsiębiorczości 26 1.6. Przedsiębiorczość prywatna i społeczna w świetle opinii praktyków rynku sportowego 27 1.6.1. Rozwój i plany firmy OTCF SA, właściciela marki 4F - wypowiedź prezesa firmy, Igora Klai 27 1.6.2. Istota przedsiębiorczości i znaczenie przedsiębiorczych działań w sporcie - wywiad z Januszem Basałajem, przewodniczącym Komisji PZPN ds. Mediów i Marketingu 29 Kompetencje przedsiębiorcze - Amadeusz Musztyfaga, Karolina Myśliwiec 31 2.1. Gotowość do podejmowania ryzyka 31 2.2. Gotowość do uczenia się 34 2.3. Innowacyjność i kreatywność 37 2.4. Czynniki sukcesu - piramida sukcesu według Johna Woodena, trenera wszech czasów koszykówki 2.5. Rozmowa z Pawłem Kuskiem, twórcą i prezesem Akademii Sportu 42 Źródła inspiracji przedsięwzięć na rynku sportowym - Ewa Wszendybył-Skulska 47 3.1. Przesłanki przedsiębiorczości 47 3.2. Źródła pomysłu biznesowego 49 3.3. Konieczność tworzenia pomysłów odpowiadających na potrzeby i problemy odbiorców - wywiad z Jakubem Daneckim, prezesem PLEO Skills 59 Uwarunkowania przedsiębiorczości w sporcie Rynek i produkt sportowy - Karolina Nessel 65 4.1. Wymiar gospodarczy sportu 65 4.2. Wielkość rynku sportowego w Polsce 67 4.3. Cechy charakterystyczne rynku i produktu sportowego 68 4.4. Rola sportu w gospodarce oraz zadania Ministerstwa Sportu i Turystyki w rozwoju sportu - wypowiedź Witolda Bańki, ministra sportu i turystyki 73 Popyt na rynku sportowym - Krzysztof Jakóbik, Karolina Nessel 77 5.1. Główni nabywcy na rynku sportu 77 5.2. Czynne uprawianie sportu 79 5.2.1. Aktywność fizyczna Polaków 79 5.2.2.Czynniki determinujące aktywność fizyczną 87 5.3. Bierne uprawianie sportu 89 5.4. Metody badania popytu - wywiad z przedstawicielami agencji badawczej Pentagon Research dr. Michałem Machnikowskim oraz Pawłem Soplem 92 Podaż na rynku sportowym - Szczepan Kościółek, Karolina Nessel 97 6.1. Instytucjonalny podział podmiotów sportowych 97 6.2. Obszary specjalizacji sektora komercyjnego 100 6.3. Poziom i dynamika podmiotów w polskiej gospodarce sportowej 101 6.4. Poziom i dynamika osób pracujących w gospodarce sportowej 103 6.5. Rozwój infrastruktury sportowej w Polsce 104 6.6. Ocena jakości oferty sportowej w Polsce 107 6.7. Rola fundacji w rozwoju oferty sportowej - wywiad z Marcinem Bielskim, prezesem Fundacji Rozwoju Sportu w Lublinie 108 Przedsiębiorstwa i organizacje sportowe - uwarunkowania prawne - Małgorzata Kurleto 113 7.1. Przesłanki funkcjonowania przedsiębiorstw i organizacji sportowych 113 7.2. Formy prawne działalności sportowej i okołosportowej 115 7.2.1. Działalność na rynku sportowym według ustawy o swobodzie działalności gospodarczej 115 7.2.2. Fundacje i stowarzyszenia jako organizacje sportowe 116 7.2.3. Polski związek sportowy 120 7.2.4. Organizacje sportowe jako spółki prawa handlowego i cywilnego 121 7.2.5. Wybór formy prawnej dla działalności sportowej 126 7.3. Obiekty sportowe 128 7.3.1. Obiekty sportowe jako rezultat partnerstwa publiczno-prywatnego 129 7.3.2. Klastry jako organizacyjna forma budowy i zarządzania obiektami sportowymi 130 7.4. Działalność sportowa a prawo wspólnotowe 131 Zobowiązania podatkowe przedsiębiorstw i organizacji sportowych - Igor Perechuda 135 8.1. Formy podatku dochodowego 135 8.1.1. Opodatkowanie dochodu podmiotów komercyjnych 137 8.1.2. Opodatkowanie dochodu w organizacjach niekomercyjnych 145 8.1.3. Opodatkowanie dochodu w mieszanych formach działalności 149 8.2. Podatek VAT 150 8.3. Ubezpieczenia społeczne 152 8.4. Charakterystyczne elementy opodatkowania organizacji sportowych oraz kryteria wyboru firmy księgowo-finansowej - wywiad z Markiem Wilczkiem 154 Przedsiębiorstwo sportowe w przestrzeni wirtualnej - Sebastian Kopera 159 9.1. Czym jest e-przedsiębiorstwo 159 9.2. Rola technoogii informacyjnych w e-biznesie sportowym 163 9.3. Technologie informacyjno-komunikacyjne jako czynnik zmian 166 9.4. Istota i struktura modeli biznesowych w przestrzeni cyfrowej 170 9.5. Wyzwania cyfrowej przyszłości 175 9.6. Studium przypadku: model biznesu szkoły jogi Patrick and Carling Yoga 177 Przedsiębiorczość międzynarodowa w sporcie - Karolina Nessel 183 10.1. Istota przedsiębiorczości międzynarodowej 183 10.2. Odmienność otoczenia zagranicznego 185 10.3. Bariery i korzyści działalności międzynarodowej 191 10.4. Formy umiędzynarodowienia działalności sportowej 194 10.5. Modele ekspansji zagranicznej 198 10.6. Zmiana reguł gry 199 10.7. Specyfika międzynarodowej imprezy sportowej - wywiad z Grzegorzem Miedzińskim, organizatorem Akademickich Mistrzostw Świata w Kolarstwie Górskim i Szosowym 2014 w Jeleniej Górze 199 Zagrożenia dla bezpieczeństwa w sporcie - Marek Zawartka 205 11.1. Istota bezpieczeństwa w sporcie 205 11.2. Zagrożenia dla bezpieczeństwa widowisk sportowych 208 11.2.1. Formy agresywnych zachowań kibiców 209 11.2.2. Krajowe i europejskie regulacje prawne w widowiskach sportowych 213 11.3. Nielegalny doping w sporcie 216 11.3.1. Definicja dopingu zgodnie z ustawą o sporcie 216 11.3.2. Historia dopingu w sporcie 217 11.3.3. Kontrola antydopingowa 219 11.3.4. Sankcje karne związane ze stosowaniem dopingu w sporcie 221 11.4. Korupcja w sporcie 222 11.4.1. Definicja korupcji 222 11.4.2. Tło historyczne działań korupcyjnych 223 11.4.3. Bukmacherstwo 224 11.4.4. Regulacje prawne dotyczące korupcji w sporcie 227 11.5. Wywiad z Wadimem Dybą, ekspertem instytucjonalnym 228 Zarządzanie w sporcie w świetle aksjologii - Józef Lipiec 231 12.1. Aksjologia 231 12.2. Wartości 232 12.3. Wartości w sporcie 234 12.4. Wartości w zarządzaniu 236 12.5. Wartości w zarządzaniu sportem 239 12.6. Wartości w pracy agenta zawodnika - rozmowa z Dawidem Chylaszkiem, menedżerem agencji BMG-Sport 241 Planowanie i realizacja przedsięwzięć sportowych Planowanie przedsięwzięć w sporcie - Marta Najda-Janoszka 247 13.1. Istota planu biznesu 247 13.2. Podstawowe zasady przygotowywania dokumentu 250 13.3. Struktura planu biznesu 253 13.4. Specyfika planów biznesu w obszarze sportu - rozmowa z Radosławem Grzybem z firmy rAdvice Planowanie finansowe w organizacji sportowej - Elżbieta Marcinkowska 259 14.1. Planowanie finansowe 259 14.1.1. Planowanie obrotów gotówkowych 260 14.1.2. Planowanie przychodów, kosztów i wyniku finansowego 261 14.1.3. Próg rentowności 264 14.2. Inwestycje rzeczowe w planowaniu finansowym 269 14.2.1. Nakłady inwestycyjne, nadwyżka finansowa i koszt kapitału 270 14.3. Metody oceny opłacalności inwestycji rzeczowych 272 14.3.1. Proste metody oceny opłacalności inwestycji 272 14.3.2. Dyskontowe metody oceny efektywności inwestycji 274 14.4. Studium przypadku: analiza i ocena efektywności ekonomicznej budowy Parku Wodnego Centrum Rekreacji, Sportu i Rehabilitacji w Słupsku 278 Analiza i zarządzanie ryzykiem w organizacji sportowej - Igor Perechuda 283 15.1. Ryzyko operacyjne 284 15.2. Ryzyko finansowe 288 15.2.1. Ryzyko płynności 289 15.2.2. Zadłużenie 293 15.2.3. Zagrożenie upadłością 294 15.3. Czynniki ryzyka w klubach sportowych 294 15.4. Studium przypadku: analiza ryzyka finansowego Ruchu Chorzów S.A. w latach 2008-2010 296 Zarządzanie marketingowe w organizacji sportowej - Ewa Grabińska, Karolina Nessel 303 16.1. Istota marketingu sportowego 303 16.2. Proces zarządzania marketingowego 305 16.3. Identyfikacja szans marketingowych 306 16.4. Strategia marketingowa 307 16.5. Marketing-mix 310 16.5.1. Produkt 311 16.5.2. Cena 315 16.5.3. Dystrybucja 318 16.5.4. Świadectwo materialne, ludzie i procesy 321 16.5.5. Promocja 323 16.6. Studium przypadku: działania marketingowe organizatorów Men Expert Survival Race 325 Marka sportowa - Małgorzata Bednarczyk, Małgorzata Kurleto 331 17.1. Istota marki sportowej 331 17.2. Kapitał marki sportowej 336 17.3. Kapitał marki sportowca 341 17.4. Prawna ochrona marki 346 17.4.1. Ochrona znaku towarowego w Polsce 346 17.4.2. Ochrona znaku towarowego (marki) poza granicami Polski 349 17.5. Prawna ochrona marki w sporcie 350 17.6. Przykład strategii budowy marki „Stadion Narodowy w Warszawie" 350 17.7. Kształtowanie marki firmy poprzez sport - rozmowa z Łukaszem Rozborskim z Departamentu Korporacyjnego Komunikacji w Grupie Azoty 352 Sponsoring sportu - Małgorzata Bednarczyk, Małgorzata Kurleto, Marta Najda-Janoszka 355 18.1. Definicja sponsoringu 355 18.2. Rodzaje sponsoringu 360 18.3. Aspekty prawne umów sponsoringowych 365 18.3.1. Umowa sponsoringu 366 18.3.2. Sponsoring radiowo-telewizyjny 368 18.3.3. Sponsoring a zobowiązania podatkowe 369 18.4. Zjawisko sponsoringu na świecie i w Polsce 371 18.5. Perspektywa firmy sponsorującej - wywiad z Pawłem Gniadkiem, dyrektorem Departamentu Komunikacji Rynkowej i PR Grupy Tauron Polska Energia S.A. 375 18.6. Perspektywa podmiotu sponsorowanego - rozmowa z kapitanem Romanem Paszke, żeglarzem regatowym, konstruktorem jachtów, organizatorem wielu żeglarskich przedsięwzięć sportowych na skalę międzynarodową 380 Współpraca z mediami w sporcie - Michał Pacuda 385 19.1. Zasady współpracy z mediami 385 19.2. Zasady skutecznego przygotowania konferencji prasowej 393 E-komunikacja marketingowa w organizacji sportowej - Karolina Nessel 401 20.1. Istota e-marketingu 401 20.2. Podstawowe obszary promocji za pomocą Internetu 402 20.3. Ewaluacja działań promocyjnych w Internecie 411 20.4. Studium przypadku: e-komunikacja w MKS Cracovia SSA 412 Media społecznościowe w sporcie - Sebastian Kopera, Szczepan Kościółek 417 21.1. Nowe media jako rozwinięcie tradycyjnej przestrzeni medialnej 417 21.2. Przykłady zastosowań mediów społecznościowych w sporcie 423 21.3. Studium przypadku: Panthers Wrocław w mediach społecznościowych 429 Formy wspierania przedsiębiorczości w sporcie - Przemysław Jastrzębski, Szczepan Kościółek 435 22.1. Najważniejsze instytucje wspierające przedsiębiorczość 435 22.2. Wsparcie w obszarze dostępu do wiedzy, infrastruktury, rynków i kontaktów 439 22.3. Wsparcie przedsiębiorczości w sporcie w obszarze finansowym 445 22.3.1. Fundusze dla sportu 445 22.3.2. Fundusze dla przedsiębiorczości 448 22.4. Przykład wsparcia projektu sportowego w AIP - rozmowa z Justyną Bolek, autorką projektu „Slavica Dance" 454

Bartosz Szczechowicz PRZEDMIOT EKONOMII O ekonomicznym spojrzeniu na uczestnictwo w turystyce i rekreacji Potrzeby Środki zaspokajania potrzeb Potrzeby turystyczne i rekreacyjne oraz środki ich zaspokajania Nieograniczoność potrzeb a ograniczoność środków ich zaspokajania Ekonomia jako nauka społeczna Turystyka i rekreacja jako przedmiot zainteresowania ekonomistów Wybór między czasem wolnym a czasem pracy Wybór sposobu wykorzystania zasobów naturalnych i antropogenicznych Ekonomia a polityka gospodarcza Mikroekonomia i makroekonomia Dodatek: Jakie są ekonomiczne warunki i czynniki rozwoju turystyki i rekreacji we współczesnym świecie? Bartosz Szczechowicz METODA EKONOMII I PODSTAWOWE NARZĘDZIA ANALIZY EKONOMICZNEJ O sposobach analizowania zjawisk ekonomicznych związanych z turystyką i rekreacją Nauka ekonomii Miejsce ekonomii w systemie nauk Modele ekonomiczne Dane ekonomiczne, mierniki i wskaźniki wielkości ekonomicznych Prezentacja struktury i dynamiki zjawisk ekonomicznych Wskaźniki dynamiki wielkości ekonomicznych Prezentacja zależności między zmiennymi ekonomicznymi Źródła danych ekonomicznych Źródła danych ekonomicznych dotyczących turystyki i rekreacji Założenie ceteris paribus w badaniach ekonomicznych Dodatek: Jak obliczać i interpretować wskaźniki dynamiki wielkości ekonomicznych? RYNEK - MODEL PODSTAWOWY Bartosz Szczechowicz RYNEK I MECHANIZM RYNKOWY O uczestnikach i przedmiocie wymiany na rynku turystycznym i rekreacyjnym Społeczne sposoby alokacji ograniczonych zasobów Rynek jako mechanizm cenowej alokacji ograniczonych zasobów Elementy rynku Popyt Podaż Cena Przedmiot i uczestnicy wymiany rynkowej Dobra i usługi turystyczne i rekreacyjne jako przedmiot wymiany rynkowej Uwagi wstępne Dobra i usługi turystyczne będące przedmiotem wymiany rynkowej Dobra i usługi rekreacyjne będące przedmiotem wymiany rynkowej Przestrzenny wymiar rynku Uczestnicy rynków dóbr i usług turystycznych i rekreacyjnych Pozacenowe czynniki zmian popytu i podaży Pozacenowe czynniki zmian popytu Pozacenowe czynniki zmian podaży Mechanizm rynkowy i równowaga rynku Ceny urzędowe - pozarynkowe sposoby wyznaczania cen Cena maksymalna Cena minimalna Dodatek: Jak dokonuje się pomiaru popytu i podaży na rynkach dóbr i usług turystycznych i rekreacyjnych? Paweł Stelmach WRAŻLIWOŚĆ POPYTU I PODAŻY NA ZMIANĘ CENY I WPŁYW CZYNNIKÓW POZARYNKOWYCH O elastyczności popytu i podaży usług turystycznych i rekreacyjnych Ogólna interpretacja wskaźnika elastyczności Prosta elastyczność cenowa popytu Wyznaczanie wartości wskaźnika prostej elastyczności cenowej popytu Rodzaje popytu o różnej prostej elastyczności cenowej Wartości empiryczne prostej elastyczności cenowej popytu Czynniki prostej elastyczności cenowej popytu Wykorzystanie prostej elastyczności cenowej popytu Mieszana elastyczność cenowa popytu Elastyczność dochodowa popytu Wyznaczanie wartości wskaźnika elastyczności dochodowej popytu Rodzaje produktów o różnej elastyczności dochodowej popytu Wartości empiryczne i wykorzystanie elastyczności dochodowej popytu Elastyczność popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne Znaczenie cen i dochodu jako czynników elastyczności popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne Elastyczność dochodowa popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne Prosta elastyczność cenowa popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne Mieszana elastyczność cenowa popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne Elastyczność cenowa podaży Wyznaczanie wartości i interpretacja wskaźnika elastyczności cenowej podaży Czynniki i wykorzystanie elastyczności cenowej podaży Elastyczność podaży usług turystycznych i rekreacyjnych Dodatek: Jakie wartości empiryczne przyjmują wskaźniki elastyczności popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne? Wartości empiryczne elastyczności dochodowej popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne Wartości empiryczne prostej elastyczności cenowej popytu na usługi turystyczne i rekreacyjne KONSUMENT I PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU Małgorzata Kryczka KONSUMENT I JEGO ZACHOWANIA RYNKOWE O przesłankach konsumenckich decyzji wyboru dóbr i usług na rynku turystycznym i rekreacyjnym Konsument i jego rola w procesach gospodarczych Maksymalizacja użyteczności dóbr i usług jako cel wyborów rynkowych konsumenta Ograniczenie budżetowe konsumenta - konstrukcja i interpretacja zmian Istota ograniczenia budżetowego konsumenta Linia budżetowa Wpływ zmian dochodu nominalnego i cen dóbr na położenie linii budżetowej Opis preferencji konsumenta przez krzywe obojętności Stan równowagi konsumenta i jego zmiany Stan równowagi konsumenta Zmiany stanu równowagi konsumenta Efekt substytucyjny i efekt dochodowy zmian cen dóbr i usług Preferencje konsumentów usług turystycznych i rekreacyjnych oraz ich uwarunkowania Ekonomiczne i pozaekonomiczne uwarunkowania konsumpcji usług turystycznych i rekreacyjnych Dodatek: Czy preferencje nabywców produktów turystycznych i rekreacyjnych się zmieniają? Bartosz Szczechowicz PRZEDSIĘBIORSTWO - CELE I FORMY ORGANIZACYJNE O przedsiębiorstwach zaspokajających potrzeby turystyczne i rekreacyjne oraz ich formach organizacyjnych Przedsiębiorca i właściciel kapitału oraz ich role w gospodarce Przedsiębiorstwo i jego formy instytucjonalne Istota przedsiębiorstwa Klasyfikacja przedsiębiorstw według własności Klasyfikacja przedsiębiorstw według formy prawnej Klasyfikacja przedsiębiorstw według wielkości Klasyfikacja przedsiębiorstw według przedmiotu działalności Formy instytucjonalne przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych Specyfika przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych Klasyfikacja przedsiębiorstw turystycznych według własności, formy prawnej i wielkości Klasyfikacja przedsiębiorstw turystycznych według przedmiotu działalności Klasyfikacja przedsiębiorstw rekreacyjnych według własności, formy prawnej i wielkości Klasyfikacja przedsiębiorstw rekreacyjnych według przedmiotu działalności Maksymalizacja zysku jako cel działania przedsiębiorstwa Dwa spojrzenia na kategorię zysku: zysk księgowy i zysk ekonomiczny Dodatek: Jaki jest poziom zysków przedsiębiorstw działających w sektorze usług turystycznych i rekreacyjnych (w świetle sprawozdań spółek giełdowych)? Bartosz Szczechowicz PRODUKCJA, KOSZTY I ZYSK PRZEDSIĘBIORSTWA O działalności gospodarczej jako źródle przychodów, kosztów i zysku przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych Produkcja dóbr materialnych i usług jako przedmiot działalności gospodarczej Funkcja produkcji i całkowity koszt produkcji Funkcja produkcji Całkowity koszt produkcji Miary kosztów i ich wykorzystanie Koszty stałe i koszty zmienne Przeciętny koszt całkowity i koszt krańcowy Koszty w krótkim i długim okresie - efekty skali produkcji Okres krótki versus okres długi Korzyści i niekorzyści skali produkcji Struktura kosztów w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych Przychód krańcowy i decyzje maksymalizujące zysk Zysk względem wielkości produkcji Wyznaczanie wielkości produkcji maksymalizującej zysk Maksymalizacja zysku w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych Dodatek: Jaki jest poziom i jaka jest struktura przychodów i kosztów w przedsiębiorstwach świadczących usługi turystyczne i rekreacyjne (w świetle sprawozdań spółek giełdowych)? RYNKI PRODUKTÓW I CZYNNIKÓW PRODUKCJI. RYNEK PIENIĄDZA Bartosz Szczechowicz FORMY RYNKU I ICH CHARAKTERYSTYKA O konkurowaniu i warunkach realizacji zysku przez sprzedających dobra i usługi na rynku turystycznym i rekreacyjnym Ogólna charakterystyka modeli struktur rynku Model konkurencji doskonałej Charakterystyka modelu Kształtowanie się przychodów przedsiębiorstwa Maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwo w krótkim i długim okresie Model monopolu Charakterystyka modelu Kształtowanie się przychodów przedsiębiorstwa Maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa Dyskryminacja cenowa Społeczne skutki istnienia monopoli i polityka antymonopolowa państw Model konkurencji monopolistycznej Charakterystyka modelu Kształtowanie się przychodów i maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwo oraz gałąź w krótkim i długim okresie Różnicowanie produktów i działania promocyjne przedsiębiorstw Model oligopolu Charakterystyka modelu Skłonność i przeciwwskazania do zmowy Zachowania przedsiębiorstw w warunkach oligopolu Pozostałe cechy oligopolu Czynniki warunkujące strukturę rynku usług turystycznych i rekreacyjnych Dodatek: Jakie są podmiotowe struktury subrynków turystycznych i rekreacyjnych? Rynek przewozów pasażerskich Rynek przewozów pasażerskich kolejowych Rynek przewozów pasażerskich lotniczych Rynek usług hotelarskich Rynek usług organizacji imprez turystycznych Małgorzata Kryczka RYNKI CZYNNIKÓW PRODUKCJI O roli i udziale czynników produkcji w tworzeniu produktów turystycznych i rekreacyjnych Praca, kapitał, ziemia i technologia jako przedmiot wymiany Rynek pracy Popyt na pracę Podaż pracy Równowaga rynku pracy Rynek kapitału Rynek ziemi Znaczenie pracy, kapitału i ziemi w procesie świadczenia usług turystycznych i rekreacyjnych Rynek technologii Znaczenie technologii w rozwoju turystyki i rekreacji Dodatek: Jaki jest poziom płacy na krajowym rynku turystycznym? Renata Seweryn RYNEK PIENIĄDZA O roli pieniądza w kształtowaniu podaży i popytu n a usługi turystyczne i rekreacyjne Pieniądz i jego funkcje Istota i właściwości pieniądza Funkcje pieniądza Etapy ewolucji (formy) pieniądza Pieniądz w obrocie gotówkowym Pieniądz w obrocie bezgotówkowym Składowe i wymiary podaży pieniądza Podaż pieniądza i jej podstawowe składowe Agregaty pieniężne Kreacja pieniądza i jej kontrola Kreacja pieniądza przez bank centralny i banki komercyjne Czynniki wpływające na wielkość podaży pieniądza Popyt na pieniądz - motywy i determinanty Rola stopy procentowej w równoważeniu rynku pieniądza Stopa procentowa Procesy dostosowawcze na rynku pieniądza Stopa procentowa jako instrument polityki pieniężnej Rola banków i instytucji finansowych w korzystaniu z usług turystycznych Dodatek: Czy wysokość stopy procentowej może wpływać na rynek usług turystycznych? BRANŻOWY I REGIONALNY WYMIAR GOSPODAROWANIA Katarzyna Czernek PROCESY GOSPODARCZE NA POZIOMIE BRANŻY I REGIONU O branżowym i regionalnym wymiarze turystyki i rekreacji jako działalności gospodarczej Mezoekonomia i przedmiot jej analiz Branża turystyczna i rekreacyjna - delimitacja i cechy Istota i wymiary delimitacji branż Delimitacja branży turystycznej i rekreacyjnej Cechy branży turystycznej i rekreacyjnej Region turystyczny i jego delimitacja Procesy konkurencyjne i kooperacyjne w branży i w regionie Konkurencja Kooperacja Koopetycja Uwarunkowania kooperacji i konkurencji w branży i regionie Uwarunkowania konkurencji Uwarunkowania kooperacji Egzo- i endogeniczne uwarunkowania kooperacji w świetle badań empirycznych Formy współpracy w branży i regionie Dodatek: Jak współpracują ze sobą podmioty w regionie turystycznym? ROLA PAŃSTWA W PROCESIE GOSPODAROWANIA - ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA I ICH SKUTECZNOŚĆ Małgorzata Kryczka GOSPODARKA JAKO CAŁOŚĆ ZORGANIZOWANA O miejscu turystyki i rekreacji w gospodarce Gospodarka i jej główne składowe Istota gospodarki Sfera realna gospodarki Sfera regulacji gospodarki Typy gospodarek ze względu na własność zasobów i mechanizmy regulacyjne Kryteria różnicujące gospodarki Gospodarka rynkowa Gospodarka planowa Gospodarka mieszana Ruch okrężny jako obraz funkcjonowania gospodarki (model gospodarki prostej) Sektor turystyki i rekreacji jako element gospodarki Turystyka i rekreacja jako sektor gospodarki Sektor turystyki i rekreacji w Polskiej Klasyfikacji Działalności Gospodarka turystyczna i rekreacyjna Rola oszczędności i inwestycji w odtwarzaniu procesów gospodarczych Inwestycje przedsiębiorstw turystycznych i rekreacyjnych oraz źródła ich finansowania Wielkość, struktura i dynamika inwestycji turystycznych i rekreacyjnych Rodzaje inwestycji turystycznych i rekreacyjnych Źródła finansowania inwestycji turystycznych i rekreacyjnych Ruch okrężny z udziałem instytucji państwa (model gospodarki zamkniętej) Ruch okrężny z udziałem podmiotów zagranicznych (model gospodarki otwartej) Dodatek: Jakie znaczenie w Polskiej Klasyfikacji Działalności ma opis sektora turystyki i rekreacji? Łukasz Nawrot, Piotr Zmyślony ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE O wpływie państwa na funkcjonowanie i rozwój sektora turystyki i rekreacji Pojęcie państwa Funkcje państwa i ich wpływ na gospodarkę Rola państwa w kształtowaniu sfery realnej i regulacyjnej gospodarki Funkcja tworzenia porządku prawnego i instytucjonalnego Funkcja alokacyjna Funkcja stabilizacyjna Funkcja redystrybucyjna Negatywne oddziaływanie państwa Zawodność rynku Obszary zawodności rynku Zawodność konkurencji Niekompletność i brak rynków niektórych produktów Asymetria informacji Dobra publiczne i ich dystrybucja Efekty zewnętrzne w działalności gospodarczej i ich skutki ekonomiczne Rola państwa w ochronie zasobów środowiska przyrodniczego i dóbr kultury Znaczenie inwestycji infrastrukturalnych państwa dla rozwoju turystyki i rekreacji Dodatek: Czy promocja turystyczna wywołuje efekty zewnętrzne? Renata Seweryn DOCHODY I WYDATKI PAŃSTWA O dochodach i wydatkach państwa związanych z rozwojem turystyki i rekreacji Źródła i rodzaje dochodów państwa Rodzaje dochodów budżetowych Podatki jako podstawowe źródło dochodów państwa Podatek i jego elementy Rodzaje podatków Stopa podatkowa a wpływy z podatków Polskie rozwiązania podatkowe stosowane wobec świadczących usługi turystyczne i rekreacyjne Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek od towarów i usług Podatek od nieruchomości Opłata miejscowa Istota i klasyfikacje wydatków publicznych Pojęcie wydatków publicznych Podział wydatków publicznych Wzrost wydatków publicznych a opór wobec podatków Wydatki państwa związane z turystyką i rekreacją Budżet państwa Istota budżetu państwa Saldo budżetu państwa Funkcje i zasady budżetowe Deficyt budżetowy i źródła jego finansowania Przyczyny i skutki istnienia deficytu budżetowego Źródła finansowania deficytu budżetowego Instrumenty zaciągania długu publicznego i sposoby zarządzania nim Jaką rolę w finansowaniu turystyki i rekreacji pełnią fundusze celowe ? Małgorzata Kryczka DOCHÓD NARODOWY I JEGO POMIAR O źródłach dochodów i wydatkach społeczeństwa na turystykę i rekreację Produkt krajowy brutto jako miara produkcji wytworzonej w gospodarce krajowej Istota produktu krajowego brutto Metody szacowania PKB Funkcje PKB Wielkość i struktura wydatków konsumpcyjnych na dobra i usługi turystyczne i rekreacyjne Produkt narodowy brutto jako miara wielkości dochodów obywateli danego kraju Dochód narodowy jako wielkość dochodu wytworzonego i podzielonego Udział turystyki i rekreacji w tworzeniu i podziale dochodu narodowego PKB per capita jako miara dobrobytu Alternatywne miary dobrobytu (w kontekście wartości czasu wolnego i wartości środowiska) Zmiana realnego PKB jako miara wzrostu gospodarczego Dodatek: Czy PKB można szacować dla regionów ZMIANY OGÓLNEGO POZIOMU CEN I ZATRUDNIENIA W GOSPODARCE Robert Wojciech Włodarczyk, Witold Zych INFLACJA I JEJ ZNACZENIE GOSPODARCZE O wpływie zmian poziomu cen w gospodarce na sytuację uczestników rynku turystycznego i rekreacyjnego Poziom cen w gospodarce Wskaźniki cen Podstawowe wskaźniki cen Stopa inflacji bazowej i jej miary Wskaźniki zmiany cen w wybranych sektorach gospodarki Parytet siły nabywczej Zmiany poziomu cen usług turystycznych i rekreacyjnych Inflacja i jej przyczyny Istota i rodzaje inflacji Przyczyny inflacji Koszty inflacji Charakter inflacji a jej negatywne skutki Negatywne skutki inflacji niezrównoważonej i nieantycypowanej Korzyści z inflacji Możliwości przeciwdziałania inflacji Czynniki kształtujące poziom cen usług turystycznych i rekreacyjnych Czynniki mikroekonomiczne Czynniki makroekonomiczne Zmiany cen a poziom kosztów utrzymania - podsumowanie Dodatek: Jaka jest struktura koszyka inflacyjnego w Polsce? Robert Wojciech Włodarczyk, Witold Zych POZIOM ZATRUDNIENIA W GOSPODARCE I CZYNNIKI JEGO ZMIAN O sytuacji sektora usług turystycznych i rekreacyjnych w warunkach zmian na rynku pracy Zasób pracy i współczynnik aktywności zawodowej Rynek pracy a zasób siły roboczej Pomiar aktywności zawodowej, zatrudnienia, bezrobocia Źródła danych o rynku pracy i bezrobociu Poziom i struktura zatrudnienia w sektorze usług turystycznych i rekreacyjnych Istota i rodzaje bezrobocia Istota i pomiar bezrobocia Rodzaje bezrobocia Przyczyny bezrobocia w świetle funkcjonowania rynku pracy Bezrobocie w warunkach równowagi i nierównowagi rynku pracy Pozostałe przyczyny bezrobocia Korzyści i koszty bezrobocia Administracyjne metody wpływu na poziom bezrobocia Związki zawodowe wobec zmian na rynku pracy Konsekwencje regulacji zawodów dla funkcjonowania rynku usług turystycznych i rekreacyjnych Dodatek: Jaki jest wpływ rynku pracy na stan zatrudnienia w sektorze usług turystycznych i rekreacyjnych? INSTYTUCJE FINANSOWE W GOSPODARCE Andrzej Hadzik, Bartosz Szczechowicz, Witold Zych, Danuta Żylak ROLA SYSTEMU FINANSOWEGO W UZGADNIANIU OSZCZĘDNOŚCI I INWESTYCJI O instytucjach finansowych i ich wpływie na funkcjonowanie sektora usług turystycznych i rekreacyjnych System finansowy i jego instytucje Istota i funkcje systemu finansowego Rynki finansowe Instytucje pośrednictwa finansowego Instytucje nadzoru finansowego System finansów publicznych Rynek ubezpieczeń Rynki finansowe Rynek obligacji Rynek akcji Ubezpieczenia i instytucje ubezpieczeniowe oraz ich rola w podejmowaniu decyzji gospodarczych Ryzyko jako przedmiot ubezpieczenia Ubezpieczenia: klasyfikacja, funkcje, zasady Podstawowe instytucje rynku ubezpieczeń Rola ubezpieczeń w podejmowaniu decyzji gospodarczych Ubezpieczenia od ryzyka uczestników rynku usług turystycznych i rekreacyjnych Ryzyko na rynku turystycznym i rekreacyjnym Ochrona ubezpieczeniowa organizatorów turystyki i pośredników turystycznych Ubezpieczenia turystyczne i rekreacyjne Instytucje pośrednictwa finansowego Banki komercyjne Fundusze inwestycyjne Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego Rodzaje kredytów Kredyty dla podmiotów gospodarczych Kredyty dla osób fizycznych Funkcjonowanie rynku funduszy pożyczkowych Jakie są źródła finansowania podróży turystycznych? GOSPODARKA W DŁUGIM I KRÓTKIM OKRESIE Jadwiga Berbeka PRODUKCJA I DŁUGOOKRESOWY WZROST GOSPODARCZY O poziomie życia gospodarstw domowych oraz ekonomicznych czynnikach sprzyjających uczestnictwu społeczeństwa w turystyce i rekreacji Długookresowy wzrost gospodarczy Produkcyjność i jej wpływ na poziom życia społeczeństwa Czynniki decydujące o produkcyjności Zasoby naturalne Kapitał rzeczowy Kapitał ludzki Wiedza technologiczna Warunki i czynniki wzrostu gospodarki turystycznej i rekreacyjnej Koszty wzrostu gospodarczego Instrumenty polityki gospodarczej państwa w zakresie wspierania wzrostu gospodarczego Dodatek: Jak wdrażanie idei zrównoważonego wzrostu gospodarczego wpływa na rozwój destynacji turystycznych? Bartosz Szczechowicz FUNKCJONOWANIE GOSPODARKI W KRÓTKIM OKRESIE O zmienności koniunktury gospodarczej i jej wpływie na zaspokajanie potrzeb turystycznych i rekreacyjnych społeczeństwa Krótkookresowe wahania aktywności gospodarczej Istota modelu zagregowanego popytu i zagregowanej podaży Popyt zagregowany (AD) Podaż zagregowana (AS) Podaż zagregowana w krótkim i długim okresie Czynniki zmian długo- i krótkookresowej podaży zagregowanej Równowaga krótko- i długookresowa Wahania aktywności gospodarczej pod wpływem zmian AD i AS Pozytywne oraz negatywne szoki popytowe i podażowe Wahania aktywności gospodarczej na skutek negatywnego szoku popytowego Wahania aktywności gospodarczej na skutek negatywnego szoku podażowego Koniunktura gospodarcza a uczestnictwo gospodarstw domowych w turystyce i rekreacji Identyfikacja wahań gospodarczych w skali gospodarki krajowej Uczestnictwo w turystyce i rekreacji w obliczu recesji w gospodarce krajowej Efekty mnożnikowe Instrumenty polityki gospodarczej państwa w zakresie stabilizowania gospodarki Dodatek: Czy w gospodarce turystycznej występują efekty mnożnikowe? GOSPODARKA OTWARTA - PODSTAWOWE POJĘCIA I ZALEŻNOŚCI Karolina Nessel GOSPODARKA OTWARTA I KORZYŚCI Z WYMIANY Z ZAGRANICĄ O rozwoju turystyki i rekreacji w warunkach rosnącej otwartości gospodarki krajowej Międzynarodowe przepływy dóbr, usług i kapitału Efekty uczestnictwa społeczeństw w międzynarodowym rynku turystycznym i rekreacyjnym Przyczyny handlu zagranicznego Korzyści z handlu zagranicznego Wpływ eksportu netto na stan gospodarki krajowej Udział usług w obrotach handlu międzynarodowego Znaczenie eksportu i importu usług turystycznych i rekreacyjnych dla międzynarodowej wymiany handlowej i gospodarki krajowej Polityka handlowa Ograniczanie importu Wspieranie eksportu Rola Światowej Organizacji Handlu Dodatek: Jakie jest znaczenie gospodarcze bilansu turystycznego? Karolina Nessel WPŁYW WARUNKÓW I CZYNNIKÓW WYMIANY Z ZAGRANICĄ NA GOSPODARKĘ KRAJOWĄ O turystyce i rekreacji w aspekcie kształtowania się cen w transakcjach międzynarodowych Rynek walutowy - struktura i mechanizm równowagi Systemy kursu walutowego Rozwój systemów kursu walutowego Współczesne systemy kursu walutowego Zalety i wady sztywnych oraz płynnych kursów walutowych Rola kursu walutowego w kształtowaniu się warunków wymiany na rynku usług turystycznych Wpływ kursu walutowego na międzynarodową działalność gospodarczą Wpływ kursu walutowego na konkurencyjność cenową usług turystycznych Bilans płatniczy państwa i jego składniki Równowaga bilansu płatniczego Przywracanie równowagi bilansu płatniczego w systemie kursu sztywnego Przywracanie równowagi bilansu płatniczego w systemie kursu płynnego Wpływ wymiany usług turystycznych na bilans płatniczy państwa Dodatek: Jaki jest wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na rozwój krajowej gospodarki turystycznej i rekreacyjnej? W STRONĘ GOSPODARKI GLOBALNEJ Wiesław Alejziak EUROPEJSKA UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA A RYNEK GLOBALNY O funkcjonowaniu i rozwoju sektora turystyki i rekreacji w warunkach globalizacji gospodarki Płaszczyzny i formy integracji międzynarodowej Ekonomiczny i polityczny wymiar integracji międzynarodowej Integracja gospodarcza i jej formy Teorie integracji gospodarczej w kontekście współpracy międzynarodowej w sferze turystyki i rekreacji Integracja europejska oraz zasady funkcjonowania Unii Europejskiej Geneza i rozwój integracji europejskiej Powstanie i rozwój Unii Europejskiej Najważniejsze instytucje Unii Europejskiej Polityka gospodarcza Unii Europejskiej Założenia polityki gospodarczej oraz budżet Unii Europejskiej Koordynacja polityki gospodarczej Unii Europejskiej Unia gospodarcza i walutowa jako rezultat integracji europejskiej - próba oceny z perspektywy jej znaczenia dla rozwoju turystyki Polityka Unii Europejskiej w sferze turystyki i rekreacji Turystyka i rekreacja jako przedmiot zainteresowania UE Ekonomiczny wymiar turystyki i rekreacji w Unii Europejskiej Podstawowe cele oraz podmioty realizujące politykę turystyczną w Unii Europejskiej Gospodarka globalna i perspektywy jej rozwoju Globalizacja jako megatrend gospodarczy Gospodarka globalna i jej dominujące pola wzrostu Globalizacja gospodarki a inne megatrendy rozwojowe Podmioty gospodarki globalnej oraz liderzy światowego rynku usług turystycznych i rekreacyjnych Korporacje transnarodowe oraz ich znaczenie w gospodarce globalnej Korporacje transnarodowe na rynku turystycznym i rekreacyjnym Rola i znaczenie organizacji międzynarodowych w rozwoju turystyki i rekreacji Dodatek: Jakie jest znaczenie współpracy transgranicznej i euroregionów dla rozwoju turystyki?