Wykaz cząsteczek Główne komponenty i zasadnicze cechy odpowiedzi immunologicznej Marek Jakóbisiak Limfocyty i przeciwciała (immunoglobuliny) Antygeny Grasiczozależność Mechanizmy swoiste i nieswoiste Typy odpowiedzi immunologicznej Odpowiedź typu humoralnego Odpowiedź typu komórkowego Podział na odpowiedź typu 1 i typu 2 Etapy odpowiedzi immunologicznej Narządy limfatyczne Marek Jakóbisiak, Jakub Gołąb Grasica Ogólna budowa grasicy Bariera krew-grasica Hormony grasicy i wpływ hormonów na grasicę Inwolucja grasicy Szpik Grudki limfatyczne bez torebki łącznotkankowej Plamki mleczne Migdałki Tkanka limfatyczna związana ze ścianą jelit Węzły limfatyczne Zrąb węzła Kora węzła Grudki limfatyczne węzła Rdzeń węzła Przepływ limfy przez węzeł i znaczenie tego zjawiska Śledziona Ogólna budowa śledziony Zrąb śledziony Unaczynienie śledziony Tętnice Zatoki i żyły śledziony Miazga biała Miazga czerwona Czynność śledziony Struktury limfatyczne trzeciorzędowe Naczynia limfatyczne Przeciwciała Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Marcin Makowski Ogólna charakterystyka przeciwciał Budowa i właściwości Klasy immunoglobulin IgD IgE IgG IgM Przeciwciała matczyne przechodzące do płodu przez łożysko Wartościowość, powinowactwo, awidność Kompleksy immunologiczne Receptory immunoglobulinowe limfocytu B Powstawanie przeciwciał Geny immunoglobulinowe Źródła różnorodności przeciwciał Zmienność kombinacyjna Zmienność na złączach Mutacje somatyczne Etapy syntezy przeciwciał Regulacja ekspresji genów immunoglobulinowych Jednoczesne wytwarzanie IgM i IgD Zmiana klas syntezowanych przeciwciał Przeciwciała monoklonalne Otrzymywanie przeciwciał monoklonalnych Mianownictwo przeciwciał monoklonalnych Modyfikowane przeciwciała monoklonalne i ich pochodne Pochodne PM o zmniejszonej masie cząsteczkowej Immunokoniugaty zawierające przeciwciała monoklonalne Koniugaty PM z radioizotopami Immunotoksyny Koniugaty PM z lekami Immunocytokiny Inne koniugaty oraz warianty PM Pochodne przeciwciał zawierające fragment Fc PM i ich pochodne o podwójnej swoistości Terapeutyczne zastosowanie przeciwciał monoklonalnych i ich pochodnych Inne zastosowania przeciwciał monoklonalnych Receptory limfocytów t wiążące antygen i główny układ zgodności tkankowej Marek Jakóbisiak, Marcin Makowski, Rafat Ptoski Budowa receptorów limfocytów T wiążących antygen Geny dla receptorów limfocytów T wiążących antygen Źródła różnorodności receptorów limfocytów T wiążących antygen Główny układ zgodności tkankowej Budowa cząsteczek MHC klasy I Budowa cząsteczek MHC klasy II Struktura genów i synteza cząsteczek MHC Główny układ zgodności tkankowej myszy Szczepy wsobne Główny układ zgodności tkankowej człowieka Niezrównoważenie sprzężeń Powiązania między układem HLA i występowaniem określonych chorób Funkcja głównego układu zgodności tkankowej Nadrodzina genów cząsteczek immunoglobulinopodobnych Metody i znaczenie identyfikacji HLA Słabe antygeny zgodności tkankowej Prezentacja antygenów limfocytom Marek Jakóbisiak, Jakub Gołąb Prezentacja antygenów z udziałem cząsteczek MHC klasy I Prezentacja antygenów z udziałem cząsteczek MHC klasy II Prezentacja antygenów przez cząsteczki CDI Komórki prezentujące antygen Komórki dendrytyczne Komórki dendrytyczne narządów nielimfatycznych Komórki dendrytyczne narządów limfatycznych Limfocyty B Makrofagi Inne komórki prezentujące antygen Cząsteczki sygnałowe i adhezyjne biorące udział w procesie prezentacji Prezentacja antygenów w grudce limfatycznej Aktywacja limfocytów B Grudkowe komórki dendrytyczne (FDC) Powstawanie ośrodków rozmnażania w grudkach Dojrzewanie powinowactwa Mitogeny i superantygeny Mitogeny Superantygeny Aktywacja limfocytów Radosław Zagożdżon Aktywacja limfocytów T Rozpoznanie antygenu przez TCR Synapsa immunologiczna Sygnał aktywujący limfocyt T Wczesny etap przekazania sygnału z TCR i rola białek adaptorowych Wewnątrzkomórkowe szlaki przekazania sygnału do aktywacji Szlaki związane z metabolizmem fosfatydyloinozytolu GTPazy i kaskady kinaz MAP Zmiana fenotypu limfocytu T w wyniku aktywacji Cząsteczki powierzchniowe wpływające na proces aktywacji limfocytów T Cząsteczki kostymulujące Cząsteczki hamujące Anergia, wyczerpanie i apoptoza limfocytów T Aktywacja limfocytów B Sygnał aktywujący limfocyt B Cząsteczki powierzchniowe wpływające na proces aktywacji limfocytów B Dojrzewanie limfocytów Jakub Gołąb Dojrzewanie limfocytów T Wczesna faza dojrzewania tymocytów Selekcja β Późna faza dojrzewania tymocytów Selekcja pozytywna i negatywna Restrykcja MHC Komórki uczestniczące w selekcji tymocytów Mechanizmy selekcji w grasicy Antygeny uczestniczące w selekcji pozytywnej i negatywnej Powstawanie limfocytów T regulatorowych Powstawanie limfocytów Tγβ Dojrzewanie limfocytów B Etapy rozwoju limfocytów B Limfocyty pre-pro-B Limfocyty pro-B Limfocyty pre-B Selekcja pozytywna i negatywna niedoj rżałych limfocytów B Niedojrzałe limfocyty B Dojrzałe limfocyty B Krążenie limfocytów Jakub Gołąb Etapy przechodzenia limfocytów przez ścianę naczynia Etap I: toczenie się Selektyny i ich ligandy Etap II: aktywacja Etap III: ścisła adhezja Cząsteczki immunoglobulinopodobne uczestniczące w ścisłej adhezji Etap IV: diapedeza Regulacja krążenia limfocytów Przepływ limfy i losy antygenów w węzłach limfatycznych Krążenie limfocytów dziewiczych Krążenie limfocytów efektorowych i limfocytów pamięci Regulacja migracji innych leukocytów Populacje i subpopulacje limfocytów Marek Jakóbisiak, Witold Lasek Limfocyty B Limfocyty B regulatorowe Limfocyty T Subpopulacje limfocytów T pomocniczych Subpopulacje limfocytów T regulatorowych Subpopulacje limfocytów cytotoksycznych Limfocyty T niekonwencjonalne Limfocyty T mające TCRγβ Limfocyty MAIT Limfocyty NKT Nieswoiste komórki limfoidalne Komórki VETO Komórki NK Receptory komórek NK i sposób rozpoznawania komórek docelowych Receptory z nadrodziny cząsteczek immunoglobulinopodobnych Receptory lektynowe Inne receptory i koreceptory komórek NK Aktywacja komórek NK i mechanizm zabijania komórek docelowych Fizjologiczna rola komórek NK Wykorzystanie komórek NK w leczeniu nowotworów Cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał (ADCC) Mechanizmy cytotoksyczności limfocytów Witold Lasek, Jacek Malejczyk Wstępne etapy reakcji cytotoksycznej Reakcja cytotoksyczna zależna od ziaren litycznych Budowa ziaren litycznych Perforyna Granzymy Granulizyna Mechanizmy zabezpieczające komórki efektorowe przed działaniem własnych czynników cytotoksycznych Genetyczne defekty związane z biogenezą i egzocytozą ziaren litycznych Przebieg reakcji cytotoksycznej zależnej od receptorów dla cząsteczek nadrodziny TNF Apoptoza jako mechanizm efektorowy cytotoksyczności komórkowej Cytokiny Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Małgorzata Firczuk Podstawowe właściwości cytokin Receptory dla cytokin Budowa receptorów dla cytokin Przekazanie sygnału z receptorów dla cytokin Interleukiny Rodzina interleukiny 1 Receptory dla interleukiny 1 Właściwości biologiczne interleukiny 1 Interleukina 2 Receptory dla interleukiny 2 Właściwości interleukiny 2 Zastosowania kliniczne Interleukina 3 Interleukina 4 Interleukina 5 Interleukina 6 Reakcja ostrej fazy Interleukina 7 Interleukina 8 Interleukina 9 Interleukina 10 Interleukina 11 Interleukina 12 Interleukina 13 Interleukina 14 Interleukina 15 Interleukina 16 Interleukina 17 Interleukina 18 Interleukina 19 Interleukina 20 Interleukina 21 Interleukina 22 Interleukina 23 Interleukina 24 Interleukina 25 Interleukina 26 Interleukina 27 Interleukina 28 Interleukina 29 Interleukina 30 Interleukina 31 Interleukina 32 Interleukina 33 Interleukina 34 Interleukina 35 Interleukiny 36, 37 i 38 Interleukina 39 Interferony Rodzaje interferonów Powstawanie interferonów Receptory dla interferonów Działanie przeciwwirusowe Wpływ na układ odpornościowy Wpływ na proliferację i różnicowanie komórek Zastosowania terapeutyczne Chemokiny Budowa i podział chemokin i ich receptorów Funkcje chemokin Wpływ chemokin na ukierunkowaną migrację komórek Wpływ chemokin na procesy dojrzewania leukocytów Wpływ chemokin na aktywację komórek Funkcje chemokin niezwiązane z układem odpornościowym Mechanizmy regulujące działanie chemokin Chemokiny i ich receptory jako cele terapeutyczne Nadrodzina cząsteczek czynnika martwicy nowotworu TNF-a i limfotoksyny Synteza i budowa Receptory dla TNF-a i limfotoksyn Sygnały przekazywane przez receptory dla TNF-a Wpływ TNF-a na układ odpornościowy Działanie przeciwnowotworowe Próby zastosowań klinicznych Zastosowanie inhibitorów TNF-a w klinice Właściwości biologiczne limfotoksyny FASL(CD178,APO-lL) TRAIL Inne cytokiny Regulacja odpowiedzi immunologicznej, pamięć immunologiczna Marek Jakóbisiak Kooperacja komórek w odpowiedzi immunologicznej Odpowiedź typu humoralnego Odpowiedź typu komórkowego Udział limfocytów x w regulacji odpowiedzi immunologicznej Antyimmunoglobuliny i regulacja idiotypowa Czynniki reumatoidalne Przeciwciała antyidiotypowe Udział receptorów dla fragmentu Fc przeciwciał w regulacji odpowiedzi immunologicznej Udział czynników wiążących immunoglobuliny w regulacji odpowiedzi immunologicznej Pamięć immunologiczna Limfocyty B pamięci Limfocyty T pamięci Pamięć immunologiczna innych komórek Układ dopełniacza Marek Jakóbisiak Klasyczna droga aktywacji dopełniacza Alternatywna droga aktywacji dopełniacza Lektynowa droga aktywacji dopełniacza Kompleks atakujący błonę Receptory dla składników dopełniacza Inne właściwości dopełniacza Regulacja układu dopełniacza Błonowe czynniki regulujące aktywność dopełniacza Osoczowe czynniki regulujące aktywność dopełniacza Odporność nieswoista Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak Rozpoznawanie drobnoustrojów przez nieswoiste mechanizmy odporności Cząsteczki rozpoznające wzorce (PRM) Wydzielane PRM Powierzchniowe PRM Powierzchniowe PRM uczestniczące w fagocytozie Aktywujące receptory z grupy PRR Udział receptorów TLR w indukcji odpowiedzi immunologicznej Wewnątrzkomórkowe PRR Wewnątrzkomórkowe receptory TLR Receptory NOD-podobne Wewnątrzkomórkowe receptory dla kwasów nukleinowych Funkcja makrofagów i granulocytów Powstawanie Regulacja migracji komórek żernych Aktywacja Kooperacja między odpowiedzią nieswoistą a swoistą Fagocytoza i mechanizmy cytotoksyczności komórek żernych Receptory uczestniczące w fagocytozie 238 14.4.1.1. Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał klasy IgG Inne receptory dla fragmentu Fc przeciwciał Receptory dla składników dopełniacza Mechanizmy zabijania drobnoustrojów przez komórki żerne i inne komórki Mechanizmy tlenowe Mechanizmy pozatlenowe i czynniki w nich uczestniczące Defensyny Czynnik bakteriobójczy zwiększający przepuszczalność (BPI) Katepsyna G Lizozym Inne czynniki Efekt cytotoksyczny wobec komórek ssaków Cytokiny i inne czynniki uwalniane przez makrofagi Odporność w błonach śluzowych i skórze Witold Lasek, Dominika Nowis Mechanizmy obronne w błonach śluzowych Obrona błony śluzowej układu pokarmowego Mechanizmy i bariery obrony nieswoistej Mechanizmy swoiste obrony błony śluzowej układu pokarmowego Miejsca indukcji odpowiedzi immunologicznej Miejsca fazy efektorowej odpowiedzi immunologicznej w błonach śluzowych Obronna rola Ig A w układzie pokarmowym Limfocyty śródnabłonkowe przewodu pokarmowego Homeostaza immunologiczna w układzie pokarmowym Rola wątroby w mechanizmach odporności w obrębie błon śluzowych Tkanka limfatyczna i mechanizmy odporności w obrębie układu oddechowego Mechanizmy odporności nieswoistej w układzie oddechowym Specyfika NALT i BALT Mechanizmy obronne w błonie śluzowej układu rozrodczego Układ odpornościowy skóry Komórki układu odpornościowego skóry Keratynocyty Komórki Langerhansa - naskórkowe makrofagi Komórki dendrytyczne skóry Nieswoiste komórki limfoidalne (ILC) Limfocyty T Wpływ promieniowania UV na układ odpornościowy skóry Immunologia ciąży Jakub Gołąb Wczesne etapy ciąży Odpowiedź immunologiczna w doczesnej Rola komórek NK w doczesnej Makrofagi w doczesnej Rola limfocytów w ciąży Immunologiczne przyczyny niepłodności Odporność bierna przekazywana przez łożysko i z mlekiem matki Psychoneuroimmunologia Tomasz Stokłosa Komunikacja układu odpornościowego i układu nerwowego Unerwienie narządów limfatycznych -wpływ neuroprzekaźników na komórki układu odpornościowego Rola układu odpornościowego w odczuwaniu bólu Interakcje układu odpornościowego z układem endokrynowym Rola hormonów w układzie odpornościowym Oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa (HPA - hypothalamic-pituitary-adrenal axis) Działanie komórek i mediatorów układu odpornościowego w ośrodkowym układzie nerwowym - wzajemne interakcje Działanie cytokin w mózgu Pirogenne działanie cytokin Prezentacja antygenów w ośrodkowym układzie nerwowym w kontekście bariery krew-mózg Stres i jego wpływ na odporność Odporność przeciwzakaźna. Szczepionki Tomasz Stokłosa, Jakub Gołąb, Dominika Nowis, Wojciech Feleszko Odporność przeciwwirusowa Unikanie odpowiedzi immunologicznej przez wirusy Zakażanie komórek docelowych i rozwój infekcji Mechanizmy zabezpieczające przed rozpoznaniem wirusa wewnątrz komórki docelowej Odporność przeciwbakteryjna Odpowiedź przeciw bakteriom zewnątrzkomórkowym Ostra, nieswoista reakcja zapalna Przebieg odpowiedzi swoistej w zakażeniach bakteriami zewnątrzkomórkowymi Odporność przeciw bakteriom wewnątrzkomórkowym Przebieg odpowiedzi przeciw bakteriom wewnątrzkomórkowym Rola limfocytów w zakażeniach bakteriami wewnątrzkomórkowymi Unikanie odpowiedzi immunologicznej przez bakterie Odporność przeciwgrzybicza Odporność przeciwpasożytnicza Szczepionki Szczepienie jako procedura immunologiczna Szczepienia - wskazania indywidualne i populacyjne Aktywność immunologiczna szczepienia Typy szczepionek Szczepionki żywe atenuowane Szczepionki zawierające zabite drobnoustroje Szczepionki podjednostkowe Szczepionki skoniugowane Szczepionki rekombinowane Szczepienia śluzówkowe Szczepienia bezigłowe Uodpornienie bierne Adiuwanty Bezpieczeństwo szczepionek Skuteczność szczepionek Ograniczenia szczepień ochronnych Mity o szczepieniach Nowe kierunki badań nad szczepionkami Nieswoiste metody aktywacji układu odpornościowego Nadwrażliwość Witold Lasek Nadwrażliwość typu I Czynniki warunkujące wystąpienie alergii Wpływ czynników genetycznych Wpływ czynników środowiskowych Czynniki infekcyjne Czynniki toksyczne, zanieczyszczenia środowiskowe i inne Ekspozycja na alergen Znaczenie pokarmu naturalnego w diecie niemowlęcia Alergeny Standaryzacja alergenów Struktura alergenów Alergeny białkowe (wielkocząsteczkowe) Alergeny małocząsteczkowe o charakterze haptenów Sezonowość występowania alergii wziewnych Mechanizmy reakcji alergicznych Rola limfocytów Th2 Udział IgE w reakcjach alergicznych Charakterystyka IgE Receptory dla IgE Regulacja wytwarzania IgE Udział komórek tucznych i bazofilów w reakcjach nadwrażliwości typu I Mechanizm aktywacji komórek tucznych i bazofilów Mediatory i czynniki wytwarzane przez komórki tuczne i bazofile Udział eozynofilów Aktywność wydzielnicza eozynofilów Rola eozynofilów w zakażeniach pasożytniczych Udział eozynofilów w procesach alergicznych Przebieg odpowiedzi immunologicznej na alergen Reakcja natychmiastowa (anafilaktyczna) Reakcja późna (late-phase reaction - LPR) Immunoterapia alergenem (odczulanie) Mechanizmy warunkuj ące efekt leczniczy immunoterapii SCIT Inne warianty immunoterapii alergenem Immunoterapia nieswoista - blokowanie mechanizmów alergii Modulacja funkcji limfocytów T Blokowanie IgE Blokowanie funkcji eozynofilów Nadwrażliwość typu II - reakcje cytotoksyczne Reakcje potransfiizyjne Konflikt serologiczny matczyno-płodowy Cytopenie polekowe Nadwrażliwość typu III - reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych Czynniki wpływające na odkładanie się kompleksów immunologicznych w tkankach Przykłady reakcji patologicznych Nadwrażliwość typu IV - reakcje z dominacją odpowiedzi typu komórkowego Formy nadwrażliwości typu późnego Alergiczny wyprysk kontaktowy (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry) Zjawiska autoimmunizacyjne Dominika Nowis, Anna Wańkowicz-Kalińska, Magdalena Winiarska Choroby autoimmunizacyjne człowieka Podział ze względu na umiejscowienie autoantygenu Podział ze względu na mechanizmy efektorowe Mechanizmy zapewniające tolerancję na własne antygeny Indukcja tolerancji centralnej Zaburzenia mechanizmów tolerancji centralnej Tolerancja obwodowa Delecja klonalna Sekwestracja antygenu Anergia limfocytów Tolerogenne komórki obwodowych narządów limfatycznych Aktywna supresja - limfocyty regulatorowe Zaburzenia mechanizmów tolerancji obwodowej Czynniki prowadzące do zaburzenia autotolerancji Czynniki endogenne Czynniki genetyczne Geny kodujące cząsteczki MHC Geny kodujące cytokiny Geny kodujące białka układu dopełniacza Płeć Czynniki egzogenne Infekcje wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze Mimikra molekularna Indukcja zapalenia i aktywacja komórek prezentujących antygen Rozprzestrzenianie się epitopów Poliklonalna aktywacja limfocytów T i B przez superantygeny Urazy Bakteryjna flora jelitowa i dieta Inne elementy środowiska zewnętrznego -czynniki chemiczne i fizyczne Perspektywy terapii chorób autoimmunizacyjnych Terapia antygenowo swoista Terapia antygenowo nieswoista Nowe cele antygenowo nieswoistej terapii chorób autoimmunizacyjnych Niedobory odporności Eliza Gfodkowska-Mrówka, Tomasz Stokłosa Pierwotne niedobory odporności Wybrane elementy diagnostyki pierwotnych niedoborów odporności Badania odpowiedzi humoralnej Badania odpowiedzi komórkowej Badania układu dopełniacza Wysokoprzepustowe badania genetyczne Niedobory odporności z przewagą zaburzeń wytwarzania przeciwciał Agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (Brutona) Agammaglobulinemia dziedziczona autosomalnie recesywnie Pospolity zmienny niedobór odporności oraz izolowany niedobór IgA Niedobór odporności związany ze zwiększonym stężeniem IgM (zespół hiper-IgM) Niedobory podklas IgG Niedobór odporności ze zwiększonym stężeniem IgE (zespół Joba, zespół hiper-IgE) Niedobory odporności z przewagą zaburzeń czynności limfocytów T Zespół delecji 22ql 1.2 (zespół DiGeorge'a) Selektywny niedobór limfocytów T ze zmniejszoną aktywnością fosfory lazy nukleozydów purynowych Niedobór odporności z brakiem limfocytów T CD8+ Niedobory odporności o charakterze mieszanym (z upośledzeniem odpowiedzi typu komórkowego i humoralnego) Zespół Wiskotta-Aldricha Ciężkie złożone niedobory odporności (severe combined immunodeficiency - SCID) SCID T(-) B(+) NK(-) SCID T(-) B(+) NK(+) SCID T(-) B(-) NK (+) SCID T(-) B(-) NK(-) Inne postacie SCID Terapia SCID Niedobory odporności związane z zaburzeniami ekspresji cząsteczek MHC Niedobór odporności związany z brakiem cząsteczek MHC klasy II (zespół „nagich" limfocytów) Niedobór odporności związany z brakiem cząsteczek MHC klasy I Niedobory odporności związane z zaburzeniami mechanizmów naprawy DNA Ataksja teleangiektazja Zespół ATLD (ataxia-teleangiectasia like disease) Zespół Nijmegen Niedobory odporności związane z zaburzeniami regulacji aktywności odpowiedzi immunologicznej Niedobory odporności związane z zaburzeniami czynności komórek żernych Wrodzone neutropenic Cykliczna neutropenia i ciężka wrodzona neutropenia Zespół WHIM Zespół Shwachmana-Diamonda Przewlekła choroba ziarniniakowa Zespół Chediaka-Higashiego Niedobory cząsteczek adhezyjnych Niedobory związane ze szlakiem interleukiny 12 i IFN-y Niedobory składników dopełniacza Wtórne niedobory odporności Zakażenie HIV i zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) Budowa wirusa Cykl życiowy wirusa Odpowiedź immunologiczna przeciw HIV Terapia i profilaktyka AIDS Inne nabyte niedobory odporności Niedożywienie Choroby przewlekłe i metaboliczne Czynniki jatrogenne Niedobory odporności spowodowane przez autoprzeciwciała przeciwko cytokinom Inne przyczyny nabytych niedoborów odporności Immunohematologia Jacek Bil, Magdalena Winiarska Układy grupowe krwinek czerwonych Układ grupowy ABO Antygeny układu ABO Przeciwciała układu ABO Układ grupowy Rh Nabyte odmiany antygenów grupowych krwi Immunizacja antygenami grupowymi krwi Powikłania potransfuzyjne Konflikt serologiczny matczyno-płodowy (choroba hemolityczna płodu i noworodka) Konflikt serologiczny w układzie Rh Konflikt serologiczny w układzie ABO Konflikt serologiczny w pozostałych układach Profilaktyka choroby hemolitycznej płodu i noworodka Niedokrwistości autoimmunohemolityczne Leki biologiczne stymulujące układ krwiotwórczy Podstawowe techniki immunohematologiczne Test aglutynacji Wykrywanie przeciwciał w klasie IgM (kompletnych aglutynin) Wykrywanie przeciwciał w klasie IgG (niekompletnych aglutynin) Test antyglobulinowy Próba zgodności Inne badania stosowane w immunohematologii Immunologia transplantacyjna Piotr Trzonkowski, Grzegorz Władysław Basak, Tomasz Stokłosa, Zbigniew Gaciong Odpowiedź układu odpornościowego na przeszczep Indukcja odpowiedzi na przeszczep alogeniczny Prezentacja antygenu w czasie odpowiedzi na przeszczep alogeniczny Udział odpowiedzi nieswoistej w indukcji odpowiedzi na przeszczep Faza efektorowa odpowiedzi na przeszczep alogeniczny Nadostre odrzucanie przeszczepu alogenicznego Ostre odrzucanie przeszczepu alogenicznego Przewlekłe odrzucanie przeszczepu alogenicznego Czynniki immunologiczne wpływające na losy przeszczepionego narządu Dobór w zakresie HLA (zgodność tkankowa) Przeszczepy niezgodne pod względem grup krwi ABO Uczulenie antygenami HLA Przeszczepianie komórek krwiotwórczych Poszukiwanie i dobór dawc Kondycjonowanie Przeszczepienie i regeneracja Odrzucenie przeszczepu komórek krwiotwórczych Zaburzenia odporności po transplantacji Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi Przebieg GvHD Reakcja przeszczep przeciwko białaczce/ nowotworowi (GvL/GvT) Tolerancja transplantacyjna Immunosupresja Monitorowanie skuteczności terapii immunosupresyjnej - biomarkery Leki Glikokortykosteroidy Inhibitory drobnocząsteczkowe Inhibitory kalcyneuryny (CNI) Inhibitory kinazy mTOR Inhibitory syntezy DNA Przeciwciała i białka fuzyjne Immunoterapia komórkowa Przeszczepy ksenogeniczne Immunologia nowotworów Marek Jakóbisiak, Witold Lasek Antygeny związane z nowotworem Swoistość antygenów związanych z nowotworem Heterogenność antygenów związanych z nowotworem Ekspresja cząsteczek MHC na komórkach nowotworowych Odpowiedź immunologiczna przeciw komórkom nowotworowym Mechanizmy immunologiczne ułatwiające rozwój nowotworu Immunoterapia nowotworów Formy immunoterapii nowotworów człowieka Metody immunoterapii swoistej Szczepionki przeciwnowotworowe Terapia nowotworów przeciwciałami monoklonalnymi Terapia adoptywna Metody immunoterapii nieswoistej Immunoterapia cytokinami Inne preparaty stosowane w nieswoistej immunoterapii nowotworów Zastosowanie immunologii w nowoczesnej diagnostyce i badaniach naukowych. Wybrane metody badania układu odpornościowego Tomasz Stokłosa, Justyna Chlebowska-Tuz, Małgorzata Firczuk, Eliza Głodkowska-Mrówka, Angelika Muchowicz, Dominika Nowis, Małgorzata Wachowska, Magdalena Winiarska Testy immunoenzymatyczne Metody znakowania przeciwciał i detekcji reakcji antygen-przeciwciało Warianty testu ELISA Wykonanie testu ELISA Immunohistochemia Western blotting Cytometria przepływowa Modele zwierzęce w badaniach naukowych Wybrane metody badania komórek układu odpornościowego

1Wstęp do immunologii Dominika Nowis, Jakub Gołąb 1.1.Odporność nieswoista 1.1.1.Fagocytoza. Funkcje granulocytów i makrofagów 1.1.2.Układ dopełniacza 1.1.3.Komórki NK i nieswoiste komórki limfoidalne 1.2.Odporność swoista 1.2.1.Pierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna 1.2.2.Odpowiedź humoralna 1.2.2.1.Przeciwciała 1.2.2.2.Receptory dla fragmentów Fc przeciwciał 1.2.3.Odpowiedź komórkowa 11 1.2.3.1. Receptory limfocytów T 1.2.4.Powstawanie limfocytów 1.2.5.Krążenie limfocytów 1.2.6.Prezentacja antygenów limfocytom T 1.2.6.1.Główny układ zgodności tkankowej 1.2.6.2.Mechanizmy prezentacji antygenów 1.2.6.2.1.Prezentacja antygenów w połączeniu z cząsteczkami MHC klasy I 1.2.6.2.2.Prezentacja antygenów w połączeniu z cząsteczkami MHC klasy II 1.2.6.2.3.Krzyżowa prezentacja antygenów 1.2.6.2.4.Aktywująca synapsa immunologiczna 1.2.6.3.Regulacja profilu swoistej odpowiedzi immunologicznej i kontrola jej nasilenia 1.2.6.3.1.Regulacja profilu swoistej odpowiedzi immunologicznej 1.2.6.3.2.Mechanizmy kontroli swoistej odpowiedzi immunologicznej 1.2.6.3.2.1.Punkty kontrolne układu odpornościowego 1.2.6.3.2.2.Limfocyty T regulatorowe 1.3.Układ odpornościowy w zdrowiu i w chorobie 2Budowa i funkcje narządów limfatycznych PawełMatryba, MarekJakóbisiak, Jakub Gołąb 2.1.Szpik 2.2.Grasica 23 2.2.1. Inwolucja grasicy 2.3.Węzły limfatyczne 25 2.3.1. Zrąb i zatoki węzła 2.3.2.Unaczynienie węzła 2.3.3.Kora węzła 2.3.3.1.Komórki zrębu węzła 2.3.3.2.Limfocyty kory węzła 2.3.3.3.Komórki dendrytyczne kory węzła 2.3.3.4.Makrofagi węzłów limfatycznych 2.3.3.5.Inne komórki węzłów limfatycznych 2.3.4.Rdzeń węzła 2.3.5.Przepływ limfy przez węzeł i znaczenie tego zjawiska 2.4.Śledziona 2.4.1.Ogólna budowa śledziony 2.4.2.Zrąb śledziony 2.4.3.Unaczynienie śledziony 2.4.3.1.Tętnice 2.4.3.2.Zatoki i żyły śledziony 2.4.4.Miazga biała 2.4.5.Miazga czerwona 2.4.6.Czynność śledziony 2.5.Inne narządy i struktury limfatyczne 2.5.1.Plamki mleczne 2.5.2.Migdałki 2.5.3.Tkanka limfatyczna związana ze ścianą jelit 3 Przeciwciała i receptory limfocytów B i T Marek Jakóbisiak, Dominika Nowis, Witold Lasek 3.1. Przeciwciała i receptory limfocytów B 3.1.1.Ogólna charakterystyka przeciwciał 3.1.1.1.Budowa i właściwości 3.1.1.2.Klasy immunoglobulin 3.1.1.2.1.IgA 3.1.1.2.2.IgD 3.1.1.2.3.IgE 3.1.1.2.4.IgG 3.1.1.2.5.IgM 3.1.1.3.Przeciwciała matczyne przechodzące do płodu przez łożysko 3.1.1.4.Wartościowość, powinowactwo, awidność 3.1.1.5.Kompleksy immunologiczne 3.1.2.Receptory immunoglobulinowe limfocytu B 3.1.3.Powstawanie przeciwciał 3.1.3.1.Organizacja genów immunoglobulinowych człowieka 3.1.3.2.Rearanżacja i ekspresja genów immunoglobulinowych 3.1.3.2.1.Rearanżacja genów immunoglobulinowych i zmienność na złączach 3.1.3.2.2.Wyłączenie alleliczne i regulacja ekspresji genów immunoglobulinowych 3.1.3.2.3.Jednoczasowe wytwarzanie receptorów zbudowanych z IgM i IgD 3.1.3.2.4.Zmiany w genach immunoglobulinowych zachodzące po pobudzeniu limfocytu B przez antygen 3.1.3.2.4.1.Mutacje w obszarach genów immunoglobulinowych kodujących części zmienne przeciwciał 3.1.3.2.4.2.Przełączanie klas immunoglobulin 3.1.3.2.4.3.Jednoczasowe wytwarzanie przeciwciał i receptorów BCR 3.1.4.Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał 3.1.4.1.Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał klasy IgG 3.1.4.2.Inne receptory dla fragmentu Fc przeciwciał 3.1.4.2.1.Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał IgA i IgM 3.1.4.2.2.Receptor dla polimerycznych form przeciwciał 3.1.4.2.3. Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał IgE 3.1.5. Przeciwciała monoklonalne 3.1.5.1.Otrzymywanie przeciwciał monoklonalnych 3.1.5.2.Mianownictwo przeciwciał monoklonalnych 3.1.5.3.Modyfikowanie przeciwciał monoklonalnych w celu zwiększenia skuteczności ich działania 3.1.5.3.1.Pochodne PM o zmniejszonej masie cząsteczkowej 3.1.5.3.2.Immunokoniugaty zawierające przeciwciała monoklonalne 3.1.5.3.2.1.Koniugaty PM z radioizotopami 3.1.5.3.2.2.Immunotoksyny 3.1.5.3.2.3.Koniugaty PM z lekami 3.1.5.3.2.4.Immunocytokiny 3.1.5.3.3.Pochodne przeciwciał zawierające fragment Fc 3.1.5.3.4.PM i ich pochodne o podwójnej swoistości 3.1.5.4.Terapeutyczne zastosowanie przeciwciał monoklonalnych i ich pochodnych 3.1.5.5.Inne zastosowania przeciwciał monoklonalnych 3.2.Receptory limfocytów T wiążące antygen 3.2.1.Budowa receptorów limfocytów T wiążących antygen 3.2.2.Powstawanie receptorów limfocytów T wiążących antygen 3.3.Nadrodzina genów cząsteczek immunoglobulinopodobnych 4Główny układ zgodności tkankowej i prezentacja antygenów Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak 4.1.Budowa cząsteczek MHC klasy I 4.2.Budowa cząsteczek MHC klasy II 4.3.Główny układ zgodności tkankowej człowieka 4.3.1.Ludzkie cząsteczki MHC klasy I 4.3.2.Ludzkie cząsteczki MHC klasy II 4.3.3.Regulacja ekspresji genów dla cząsteczek MHC 4.3.4.Niezrównoważenie sprzężeń 4.3.5.Powiązania między układem HLA a występowaniem określonych chorób 4.4.Słabe antygeny zgodności tkankowej 4.5.Funkcja głównego układu zgodności tkankowej 4.6.Mechanizmy prezentacji antygenów limfocytom T 4.6.1.Prezentacja antygenów z udziałem cząsteczek MHC klasy I 87 4.6.1.1. Prezentacja krzyżowa 4.6.2.Prezentacja antygenów z udziałem cząsteczek MHC klasy II 4.7.Prezentacja antygenów w połączeniu z cząsteczkami CD1 oraz MR1 5Dojrzewanie limfocytów Jakub Gołąb 5.1.Dojrzewanie limfocytów T 5.1.1.Wczesna faza dojrzewania tymocytów 5.1.1.1. Selekcja p 5.1.2.Późna faza dojrzewania tymocytów 5.1.3.5.1.2.1. Selekcja pozytywna i negatywna 5.1.2.1.1.Restrykcja MHC 5.1.2.1.2.Komórki uczestniczące w selekcji tymocytów 5.1.2.1.3.Mechanizmy selekcji w grasicy 5.1.2.1.4.Powstawanie limfocytów T regulatorowych 5.2.Powstawanie limfocytów TyS 5.3.Dojrzewanie limfocytów B 5.4.5.3.1. Etapy rozwoju limfocytów B 5.3.1.1.Wczesne limfocyty pro-B 5.3.1.2.Limfocyty pro-B 5.3.1.3.Limfocyty pre-B 5.3.1.3.1. Selekcja pozytywna i negatywna limfocytów B 5.3.1.3.1.1.Selekcja pozytywna 5.3.1.3.1.2.Selekcja negatywna 5.3.1.4.Niedojrzałe limfocyty B 5.3.1.5.Dojrzałe limfocyty B 5.3.2. Powstawanie limfocytów B-1 6Krążenie limfocytów Jakub Gołąb 6.1.Etapy przechodzenia limfocytów przez ścianę naczynia 6.1.1.Etap I: toczenie się 6.1.1.1. Selektyny i ich ligandy 6.1.2.Etap II: aktywacja 6.1.3.Etap III: ścisła adhezja 6.1.3.1. Cząsteczki immunoglobulinopodobne uczestniczące w ścisłej adhezji 6.1.4.Etap IV: diapedeza 6.2.Regulacja krążenia limfocytów 6.2.1.Krążenie limfocytów dziewiczych 6.2.2.Krążenie limfocytów efektorowych i limfocytów pamięci 7Rozwój swoistej odpowiedzi immunologicznej Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak 7.1.Rozwój odpowiedzi komórkowej 7.1.1.Komórki prezentujące antygen 7.1.1.1. Komórki dendrytyczne 7.1.1.1.1.Populacje komórek dendrytycznych 7.1.1.1.1.1.Komórki cDC1 7.1.1.1.1.2.Komórki cDC2 7.1.1.1.2.Funkcje komórek dendrytycznych 7.1.1.1.2.1.Aktywacja komórek dendrytycznych 7.1.1.1.2.2.Sygnały kostymulujące komórek dendrytycznych 7.1.1.1.2.3.Cytokiny wydzielane przez komórki dendrytyczne 7.1.1.1.2.4.Inne interakcje komórek dendrytycznych z limfocytami T 7.1.1.1.2.5.Warianty prezentacji antygenów przez komórki dendrytyczne 7.1.2.Limfocyty B 7.1.3.Makrofagi 7.1.4.Inne komórki prezentujące antygen 7.2.Rozwój odpowiedzi humoralnej 7.2.1.Antygeny rozpoznawane przez limfocyty B 7.2.2.Migracja limfocytów w węzłach limfatycznych 7.2.3.Aktywacja limfocytów B 7.2.3.1.Grudkowe komórki dendrytyczne 7.2.3.2.Powstawanie ośrodków rozmnażania w grudkach 7.2.3.3.Dojrzewanie powinowactwa 7.3.Mitogeny i superantygeny 7.3.1.Mitogeny 7.3.2.Superantygeny 8Aktywacja limfocytów RadosławZagożdżon 8.1. Aktywacja limfocytów T 8.1.1. Rozpoznanie antygenu przez TCR 8.1.2 Synapsa immunologiczna 8.1.3.1.Wczesny etap przekazania sygnału z TCR i rola białek adaptorowych 8.1.3.2.Wewnątrzkomórkowe szlaki przekazania sygnału do aktywacji 8.1.3.2.1.Szlaki związane z metabolizmem fosfatydyloinozytolu 8.1.3.2.2.GTPazy i kaskady kinaz MAP 8.1.3.3. Zmiana fenotypu limfocytu T w wyniku aktywacji 8.1.4.Cząsteczki powierzchniowe wpływające na proces aktywacji limfocytów T 8.1.4.1.Cząsteczki kostymulujące 8.1.4.2.Cząsteczki hamujące aktywację 1.5.Anergia, wyczerpanie i apoptoza limfocytów T 8.2. Aktywacja limfocytów B 8.2.1.Sygnał aktywujący limfocyt B 8.2.2.Cząsteczki powierzchniowe wpływające na proces aktywacji limfocytów B 9 Mechanizmy cytotoksyczności limfocytów Witold Lasek 9.1.Wstępne etapy reakcji cytotoksycznej 9.2.Reakcja cytotoksyczna zależna od ziaren litycznych 9.2.1.Budowa ziaren litycznych 9.2.1.1.Perforyna 9.2.1.2.Granzymy 9.2.1.3.Granulizyna 9.2.2.Mechanizmy zabezpieczające komórki efektorowe przed działaniem własnych czynników cytotoksycznych 9.3.Genetyczne defekty związane z biogenezą i egzocytozą ziaren litycznych 9.4.Reakcje cytotoksyczne zależne od receptorów dla cząsteczek nadrodziny TNF 9.5.Apoptoza jako mechanizm efektorowy cytotoksyczności komórkowej163 10. Populacje i subpopulacje limfocytów Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Jakub Gołąb 10.1.Limfocyty B10.1.1. Limfocyty B regulatorowe 10.2.Limfocyty T 10.2.1.Subpopulacje limfocytów T pomocniczych 10.2.1.1.Limfocyty Th1 10.2.1.2.Limfocyty Th2 10.2.1.3.Limfocyty Th17 10.2.1.4.Limfocyty Tfh 10.2.1.5.Inne subpopulacje limfocytów T pomocniczych 10.2.1.6.Regulacja odpowiedzi immunologicznej przez limfocyty T pomocnicze 10.2.2.Subpopulacje limfocytów T regulatorowych 10.2.3.Subpopulacje limfocytów cytotoksycznych 10.3.Niekonwencjonalne limfocyty T 10.3.1.Limfocyty TyS 10.3.2.Limfocyty MAIT 10.3.3.Limfocyty NKT 10.3.4.Limfocyty GEM 10.4.Nieswoiste komórki limfoidalne 10.5.Komórki NK 10.5.1.Receptory komórek NK i sposób rozpoznawania komórek docelowych 10.5.1.1.Receptory z nadrodziny cząsteczek immunoglobulinopodobnych 10.5.1.2.Receptory lektynowe 10.5.1.3.Inne receptory i koreceptory komórek NK 10.5.2.Fizjologiczna rola komórek NK 10.5.2.1.Rola komórek NK w obronie przeciwnowotworowej 10.5.2.2.Rola komórek NK w obronie przeciwwirusowej 10.5.3.Wykorzystanie komórek NK w leczeniu nowotworów 10.5.4.Cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał (ADCC) 1Cytokiny Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak 11.1.Podstawowe właściwości cytokin 11.2.Receptory dla cytokin 11.2.1.Budowa receptorów dla cytokin 11.2.2.Przekazanie sygnału z receptorów dla cytokin 11.3.Interleukiny 11.3.1.Rodzina interleukiny 1 11.3.1.1.Receptory dla cytokin z grupy interleukiny 1 11.3.1.2.Właściwości biologiczne interleukiny 1 p 11.3.2.Interleukina 2 11.3.2.1.Receptory dla interleukiny 2 11.3.2.2.Właściwości interleukiny 2 11.3.2.3.Zastosowania kliniczne 11.3.3.Interleukina 4 11.3.4.Rodzina interleukiny 6 11.3.5.11.3.4.1. Reakcja ostrej fazy 11.3.6.Rodzina interleukiny 10 11.3.7.Rodzina interleukiny 12 11.3.8.Rodzina interleukiny 17 11.4.Interferony 11.4.1.Rodzaje interferonów 11.4.2.Powstawanie interferonów 11.4.3.Receptory dla interferonów 11.4.4.Działanie przeciwwirusowe 11.4.5.Wpływ na układ odpornościowy 11.4.6.Wpływ na proliferację i różnicowanie komórek 11.4.7.Zastosowania terapeutyczne 11.5.Chemokiny 11.5.1.Budowa i podział chemokin i ich receptorów 11.5.2.Funkcje chemokin 11.5.2.1.Wpływ chemokin na ukierunkowaną migrację komórek 11.5.2.2.Wpływ chemokin na aktywację komórek 11.5.2.3.Funkcje chemokin niezwiązane z układem odpornościowym 11.5.3.Mechanizmy regulujące działanie chemokin 11.6.Nadrodzina cząsteczek czynnika martwicy nowotworu 11.6.1.TNF-a 11.6.1.1.Synteza i budowa 11.6.1.2.Receptory dla TNF-a 11.6.1.2.1. Sygnały przekazywane przez receptory dla TNF-a 11.6.1.3.Wpływ TNF-a na układ odpornościowy 11.6.1.4.Próby zastosowań klinicznych 11.6.1.4.1. Zastosowanie inhibitorów TNF-a w klinice 11.6.2.Limfotoksyny 11.6.3.FASL (CD178, APO1L) 11.6.4.TRAIL 2Regulacja odpowiedzi immunologicznej i pamięć immunologiczna Marek Jakóbisiak, Radosław Zagożdżon 12.1.Kooperacja komórek podczas odpowiedzi immunologicznej 12.1.1.Odpowiedź humoralna 12.1.2.Odpowiedź komórkowa 12.2.Udział limfocytów T w regulacji odpowiedzi immunologicznej 12.3.Antyimmunoglobuliny i regulacja idiotypowa 12.3.1.Czynniki reumatoidalne 12.3.2.Przeciwciała antyidiotypowe 12.4.Udział receptorów dla fragmentu Fc przeciwciał w regulacji odpowiedzi immunologicznej 12.5.Udział czynników wiążących immunoglobuliny w regulacji odpowiedzi immunologicznej 12.6.Pamięć immunologiczna 12.6.1.Limfocyty B pamięci 12.6.2.Limfocyty T pamięci 12.6.3.Pamięć immunologiczna innych komórek 3Odporność nieswoista Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak 13.1.Rozpoznawanie drobnoustrojów przez nieswoiste mechanizmy odporności 13.1.1.Cząsteczki rozpoznające wzorce (PRM) 13.1.1.1.Wydzielane PRM 13.1.1.2.Powierzchniowe PRM 13.1.1.2.1.Powierzchniowe PRM uczestniczące w fagocytozie 13.1.1.2.2.Aktywujące receptory z grupy PRR 13.1.1.3.Wewnątrzkomórkowe PRR 13.1.1.3.1.Wewnątrzkomórkowe receptory TLR 13.1.1.3.2.Receptory typu NOD 13.1.1.3.3.Cytoplazmatyczne receptory dla kwasów nukleinowych 13.1.2.Udział receptorów PRR w indukcji zapalenia 13.1.2.1. Aktywacja komórek układu odpornościowego 13.2.Funkcja makrofagów i granulocytów 13.2.1.Powstawanie 13.2.2.Regulacja migracji komórek żernych 13.2.3.Aktywacja 13.3.Fagocytoza i mechanizmy cytotoksyczności komórek żernych 13.4.Mechanizmy zabijania drobnoustrojów przez komórki żerne i inne komórki 13.4.1.Mechanizmy tlenowe 13.4.2.Mechanizmy pozatlenowe i czynniki w nich uczestniczące 13.4.2.1.Defensyny 13.4.2.2.Czynnik bakteriobójczy zwiększający przepuszczalność 13.4.2.3.Katepsyna G 13.4.2.4.Lizozym 13.4.2.5.Inne czynniki 13.4.3.Białka i peptydy o działaniu przeciwmikrobowym wytwarzane przez komórki nabłonkowe 4Układ dopełniacza Marek Jakóbisiak 14.1.Klasyczna droga aktywacji dopełniacza 14.2.Lektynowa droga aktywacji dopełniacza 14.3.Alternatywna droga aktywacji dopełniacza 14.4.Kompleks atakujący błonę 14.5.Receptory dla składników dopełniacza 14.6.Inne właściwości dopełniacza 14.7.Regulacja układu dopełniacza 14.7.1.Błonowe czynniki regulujące aktywność dopełniacza 14.7.2.Osoczowe czynniki regulujące aktywność dopełniacza 5Odporność w błonach śluzowych i skórze Witold Lasek, Dominika Nowis, Jakub Gołąb 15.1. Mechanizmy obronne w błonach śluzowych 15.1.1. Mechanizmy obrony błony śluzowej układu pokarmowego 15.1.1.1.Mechanizmy i bariery obrony nieswoistej 15.1.1.2.Swoiste mechanizmy obrony błony śluzowej układu pokarmowego 15.1.1.2.1.Miejsca indukcji odpowiedzi immunologicznej 15.1.1.2.2.Mechanizmy regulujące powstawanie komórek plazmatycznych wytwarzających IgA 15.1.1.2.3.Miejsca fazy efektorowej odpowiedzi immunologicznej w błonach śluzowych 15.1.1.2.4.Mechanizm wydzielania IgA do światła jelita 15.1.1.2.5.Charakterystyka SIgA 15.1.1.2.6.Limfocyty śródnabłonkowe przewodu pokarmowego 15.1.1.3. Mechanizmy warunkujące utrzymanie homeostazy w układzie pokarmowym 15.1.1.3.1.Tolerancja pokarmowa 15.1.1.3.2.Rola prawidłowej mikroflory przewodu pokarmowego w obronie błon śluzowych 15.1.2.Rola wątroby w mechanizmach odporności w obrębie błon śluzowych 15.1.3.Tkanka limfatyczna i mechanizmy odporności w obrębie układu oddechowego 15.1.3.1.Mechanizmy odporności nieswoistej w układzie oddechowym 15.1.3.2.Specyfika NALT i BALT 15.1.4.Mechanizmy obronne w błonie śluzowej układu rozrodczego 15.2. Układ odpornościowy skóry 15.2.1.Komórki układu odpornościowego skóry 15.2.1.1.Keratynocyty 15.2.1.2.Komórki Langerhansa - naskórkowe makrofagi 15.2.1.3.Komórki dendrytyczne skóry 15.2.1.4.Nieswoiste komórki limfoidalne 15.2.1.5.Limfocyty T 15.2.2.Wpływ promieniowania UV na układ odpornościowy skóry 6Immunologia ciąży Jakub Gołąb 16.1.Wczesne etapy ciąży 16.2.Odpowiedź immunologiczna w doczesnej 16.2.1.Rola komórek NK w ciąży 16.2.2.Makrofagi w doczesnej 16.2.3.Rola limfocytów w ciąży 16.3.Immunologiczne przyczyny niepłodności 16.4.Odporność bierna przekazywana przez łożysko i z mlekiem matki 7Neuroimmunologia Tomasz Stokłosa 17.1.Komunikacja układu odpornościowego i układu nerwowego 17.1.1.Unerwienie narządów limfatycznych - wpływ neuroprzekaźników na komórki układu odpornościowego 17.1.2.Rola układu odpornościowego w odczuwaniu bólu 17.2.Interakcje układu odpornościowego z układem endokrynowym 17.2.1.Rola hormonów w układzie odpornościowym 17.2.2.Oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa 17.3.Interakcje komórek i mediatorów układu odpornościowego w ośrodkowym układzie nerwowym 17.3.1.Działanie cytokin w mózgu 17.3.2.Pirogenne działanie cytokin 17.3.3.Prezentacja antygenów w ośrodkowym układzie nerwowym w kontekście bariery krew-mózg 17.4.Stres i jego wpływ na układ odpornościowy 8Immunohematologia Tomasz Grzywa 18.1. Układy grupowe krwinek czerwonych 18.1.1. Układ grupowy ABO 18.1.1.1. Antygeny układu ABO 18.1.1.2. Przeciwciała układu ABO 18.1.2. Układ grupowy Rh 18.1.2.1.Antygeny układu Rh 18.1.2.2.Przeciwciała układu Rh 18.2.Odpowiedź immunologiczna na immunizację antygenami grupowymi krwi 18.2.1.Powikłania potransfuzyjne 18.2.2.Konflikt serologiczny matczyno-płodowy i choroba hemolityczna płodu i noworodka 18.2.2.1.Konflikt serologiczny w układzie Rh 18.2.2.2.Konflikt serologiczny w układzie ABO 18.2.2.3.Profilaktyka choroby hemolitycznej płodu i noworodka 18.3.Niedokrwistości autoimmunohemolityczne 18.4.Małopłytkowość immunologiczna 18.5.Preparaty i leki stosowane w krwiolecznictwie 18.6.Podstawowe techniki immunohematologiczne 18.6.1.Test aglutynacji 18.6.1.1.Wykrywanie przeciwciał w klasie IgM 18.6.1.2.Wykrywanie przeciwciał w klasie IgG 18.6.1.2.1. Test antyglobulinowy 18.6.1.2.1.1.Bezpośredni test antyglobulinowy (BTA) 18.6.1.2.1.2.Pośredni test antyglobulinowy 18.6.1.3.Próba zgodności 18.6.2.Zasady badań stosowane w immunohematologii 9 Odporność przeciwzakaźna Jakub Gołąb, Dominika Nowis 19.1.Rozwój odpowiedzi przeciwzakaźnej 19.2.Odpowiedź typu 1 19.2.1.Główne etapy rozwoju odpowiedzi typu 1 19.2.2.Mechanizmy efektorowe odpowiedzi typu 1 19.2.2.1.Nieswoiste mechanizmy efektorowe 19.2.2.1.1.Przeciwwirusowe działanie komórek NK 19.2.2.1.2.Przeciwwirusowe działanie interferonów 19.2.2.1.3.Aktywność makrofagów i komórek dendrytycznych 19.2.2.2.Swoiste mechanizmy efektorowe 19.3.Odpowiedź typu 2 19.3.2. Mechanizmy efektorowe odpowiedzi typu 2 19.3.2.1.Nieswoiste mechanizmy efektorowe 19.3.2.2.Swoiste mechanizmy efektorowe 19.4.Odpowiedź typu 3 19.4.1.Odporność przeciw bakteriom zewnątrzkomórkowym 19.4.1.1.Przebieg odpowiedzi nieswoistej w zakażeniach bakteriami zewnątrzkomórkowymi 19.4.1.2.Przebieg odpowiedzi swoistej w zakażeniach bakteriami zewnątrzkomórkowymi 19.4.1.3.Znaczenie mikrobioty dla regulacji funkcji układu odpornościowego 19.4.2.Odporność przeciwgrzybicza 19.4.3.Sepsa 19.5.Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez patogeny 20 Szczepionki Dominika Nowis 20.1.Rodzaje szczepionek 20.1.1.Szczepionki zawierające żywe atenuowane patogeny 20.1.2.Szczepionki niezawierające żywych atenuowanych patogenów 20.1.3.20.1.2.1. Szczepionki wektorowe i szczepionki mRNA 20.2.Adiuwanty stosowane w szczepionkach 20.3.Drogi podawania szczepionek 20.4.Rozwój odpowiedzi immunologicznej po szczepieniu 20.5.Czynniki wpływające na skuteczność szczepień 20.6.Nieswoiste korzystne działania szczepionek 20.7.Niepożądane działania szczepionek 21 Nadwrażliwość i alergie Witold Lasek 21.1.Nadwrażliwość typu I - alergie 21.1.1.Czynniki warunkujące wystąpienie alergii 21.1.1.1.Wpływ czynników genetycznych 21.1.1.2.Wpływ czynników środowiskowych 21.1.1.2.1.Czynniki infekcyjne 21.1.1.2.2.Czynniki toksyczne, zanieczyszczenia środowiskowe, leki i inne 21.1.1.2.3.Znaczenie sposobu odżywiania, diety i składników pokarmu 21.1.1.2.4.Ekspozycja na alergen 21.1.2.Alergeny 21.1.2.1.Standaryzacja alergenów 21.1.2.2.Struktura alergenów 21.1.2.2.1.Alergeny białkowe (wielkocząsteczkowe) 21.1.2.2.2.Alergeny małocząsteczkowe o charakterze haptenów 21.1.3.Mechanizmy reakcji alergicznych 21.1.3.1.Rola limfocytów Th2 21.1.3.2.Udział IgE w reakcjach alergicznych 21.1.3.2.1.Charakterystyka IgE 21.1.3.2.2.Receptory dla IgE 21.1.3.2.3.Regulacja wytwarzania IgE 21.1.3.3.Udział komórek tucznych i bazofilów w reakcjach nadwrażliwości typu I 21.1.3.3.1.Mechanizm aktywacji komórek tucznych i bazofilów 21.1.3.3.2.Mediatory i czynniki wytwarzane przez komórki tuczne i bazofile 21.1.3.3.2.1.Mediatory preformowane 21.1.3.3.2.2.Mediatory generowane 21.1.3.3.2.3.Cytokiny 21.1.3.4.Udział eozynofilów 21.1.3.4.1.Aktywność wydzielnicza eozynofilów 21.1.3.4.2.Rola eozynofilów w zakażeniach pasożytniczych 21.1.3.4.3.Udział eozynofilów w procesach alergicznych 21.1.4.Przebieg odpowiedzi immunologicznej na alergen 21.1.4.1.Reakcja natychmiastowa (anafilaktyczna) 21.1.4.2.Reakcja późna 21.1.5.Immunologia astmy 21.1.6.Immunoterapia alergenem (odczulanie) 21.1.6.1.Mechanizmy warunkujące efekt leczniczy immunoterapii SCIT 21.1.6.2.Inne warianty immunoterapii alergenem 21.1.7.Zastosowanie przeciwciał monoklonalnych w leczeniu alergii 21.1.7.1.Modulacja funkcji limfocytów T 21.1.7.2.Blokowanie IgE 21.1.7.3.Blokowanie funkcji eozynofilów 21.1.7.4.Neutralizacja alergenów in vivo 21.2.Nadwrażliwość typu II - reakcje cytotoksyczne 21.2.1.Reakcje potransfuzyjne 21.2.2.Konflikt serologiczny matczyno-płodowy 21.2.3.Cytopenie polekowe 21.3.Nadwrażliwość typu III - reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych 21.3.1.Czynniki wpływające na odkładanie się kompleksów immunologicznych w tkankach 21.3.2.Przykłady patologicznych reakcji 21.4. Nadwrażliwość typu IV - reakcje z dominacją odpowiedzi typu komórkowego 21.4.1.Formy nadwrażliwości typu późnego 21.4.2.Alergiczny wyprysk kontaktowy (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry) 22 Choroby autoimmunizacyjne Dominika Nowis, Paweł Matryba, Anna Czekalska 22.1.Mechanizmy chroniące przed autoagresją 22.1.1.Sekwestracja autoantygenu 22.1.2.Tolerancja autoantygenów 22.1.2.1.Tolerancja centralna 22.1.2.2.Tolerancja obwodowa 22.1.2.2.1.Brak skutecznej aktywacji wysoce autoreaktywnych limfocytów w obwodowych narządach limfatycznych - anergia i delecja klonalna 22.1.2.2.2.Hamowanie funkcji aktywowanych autoreaktywnych limfocytów - działanie punktów kontrolnych układu odpornościowego 22.1.2.3.Działanie regulatorowych limfocytów T i B 22.2.Czynniki sprzyjające rozwojowi chorób autoimmunizacyjnych 22.2.1.Czynniki genetyczne 22.2.1.1.Geny dla cząsteczek HLA 22.2.1.2.Inne geny 22.2.2.Płeć 22.2.3.Zakażenia 22.2.3.1.Mimikra molekularna 22.2.3.2.Przełamanie molekularnej sekwestracji autoantygenów i zmiana ich konformacji 22.2.3.3.Dostarczenie sygnału niebezpieczeństwa 22.2.3.4.Rozprzestrzenianie się epitopów 22.2.3.5.Zmiana mikrośrodowiska zakażonej tkanki i węzła limfatycznego drenującego limfę z jej okolic 22.2.3.6.Inne mechanizmy związane z zakażeniem 22.2.4.Urazy 22.2.5.Bakteryjna flora jelitowa 22.2.6.Inne czynniki zewnętrzne 22.3.Choroby autoimmunizacyjne człowieka 22.3.1.Podział ze względu na umiejscowienie autoantygenu 22.3.2.Podział ze względu na mechanizmy efektorowe 22.4.Perspektywy terapii chorób autoimmunizacyjnych 22.4.1.Immunoterapia swoista wobec autoantygenu 22.4.2.Immunoterapia nieswoista wobec autoantygenu 23 Niedobory odporności Eliza Głodkowska-Mrówka, Tomasz Stokłosa 23.1. Pierwotne niedobory odporności 23.1.1.Wybrane elementy diagnostyki pierwotnych niedoborów odporności 23.1.1.1.Badania odpowiedzi humoralnej 23.1.1.2.Badania odpowiedzi komórkowej 23.1.1.3.Badania układu dopełniacza 23.1.1.4.Wysokoprzepustowe badania genetyczne 23.1.1.5.Badania przesiewowe noworodków 23.1.2.Złożone niedobory odporności 23.1.2.1.Ciężkie złożone niedobory odporności 23.1.2.1.1.SCID T(-) B(+) 23.1.2.1.2.SCID T(-) B(-) 23.1.2.1.3.Terapia SCID 23.1.2.1.3.1. Terapia genowa 23.1.2.2.Złożone niedobory odporności o lżejszym przebiegu 23.1.2.2.1.Niedobór odporności związany z brakiem cząsteczek MHC klasy II (zespół „nagich" limfocytów) 23.1.2.2.2.Niedobór odporności związany z brakiem cząsteczek MHC klasy I 23.1.2.2.3.Niedobór ligandu CD40 (CD40L, CD154) 23.1.2.2.4.Niedobór ZAP-70 23.1.3.Złożone niedobory odporności przebiegające w zespołach chorobowych 23.1.3.1.Niedobory odporności przebiegające z wrodzoną małopłytkowością - zespół Wiskotta-Aldricha 23.1.3.2.Złożone niedobory odporności związane z zaburzeniami mechanizmów naprawy DNA 23.1.3.2.1.Ataksja teleangiektazja 23.1.3.2.2.Zespół Nijmegen 23.1.3.3.Złożone niedobory odporności związane z dysfunkcją grasicy i innymi zaburzeniami wrodzonymi 23.1.3.3.1. Zespół delecji 22q11.2 (zespół Di George'a) 23.1.3.4.Zespoły hiper IgE 23.1.3.5.Inne złożone niedobory odporności przebiegające w zespołach chorobowych 23.1.4.Niedobory odporności z przewagą zaburzeń wytwarzania przeciwciał 23.1.4.1.Agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (Brutona) 23.1.4.2.Agammaglobulinemia dziedziczona autosomalnie recesywnie 23.1.4.3.Pospolity zmienny niedobór odporności i choroby o podobnym fenotypie 23.1.4.4.Niedobór odporności związany ze zwiększonym stężeniem IgM (zespół hiper-IgM) 23.1.4.5.Inne niedobory przeciwciał z prawidłową liczbą limfocytów B 23.1.5.Niedobory odporności związane z zaburzeniami regulacji aktywności odpowiedzi immunologicznej 23.1.6.Zaburzenia odporności nieswoistej 23.1.6.1.Niedobory odporności związane z zaburzeniami czynności komórek żernych 23.1.6.1.1.Wrodzone neutropenie 23.1.6.1.2.Zaburzenia reakcji tlenowych i powstawania ROS w fagocytach 23.1.6.2.Niedobory cząsteczek adhezyjnych 23.1.6.3.Dziedziczna wrażliwość na zakażenia prątkami 23.1.6.4.Epidermodysplasia verruciformis 23.1.6.5.Niedobory składników dopełniacza 23.1.6.6.Inne zaburzenia odporności nieswoistej 23.1.6.7.23.2. Wtórne niedobory odporności 23.2.1.Zakażenie HIV i zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) 23.2.1.1.Budowa wirusa 23.2.1.2.Cykl życiowy wirusa 23.2.1.3.Odpowiedź immunologiczna przeciw HIV 23.2.1.4.Terapia i profilaktyka AIDS 23.2.2.Inne nabyte niedobory odporności 23.2.2.1.Niedożywienie 23.2.2.2.Choroby przewlekłe i metaboliczne 23.2.2.3.Czynniki jatrogenne 23.2.2.4.Niedobory odporności spowodowane przez autoprzeciwciała przeciwko cytokinom 23.2.2.5.Inne przyczyny nabytych niedoborów odporności 24 Immunologia transplantacyjna RadosławZagożdżon, Piotr Trzonkowski, Grzegorz WładysławBasak, Tomasz Stokłosa 24.1. Odpowiedź układu odpornościowego na przeszczep 24.4.1.Indukcja odpowiedzi na przeszczep alogeniczny 24.1.1.1.Prezentacja antygenu w czasie odpowiedzi na przeszczep alogeniczny 24.1.1.2.Udział odporności nieswoistej w indukcji odpowiedzi na przeszczep 24.1.2.Faza efektorowa odpowiedzi na przeszczep alogeniczny 24.1.2.1.Nadostre odrzucanie przeszczepu alogenicznego 24.1.2.2.Ostre odrzucanie przeszczepu alogenicznego 24.1.2.3.Przewlekłe odrzucanie przeszczepu alogenicznego 24.2.Czynniki immunologiczne wpływające na losy przeszczepionego narządu 24.2.1.Dobór w zakresie HLA 24.2.2.Przeszczepy niezgodne pod względem grup krwi układu ABO 24.2.3.Wykrycie uczulenia antygenami HLA 24.3.Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 24.3.1.Poszukiwanie i dobór dawcy 24.3.2.Kondycjonowanie 24.3.3.Przeszczepienie i regeneracja 24.3.4.Odrzucenie przeszczepu komórek krwiotwórczych 24.3.5.Zaburzenia odporności po transplantacji 24.3.6.Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi 24.3.6.1.Etap 1 - inicjacja 24.3.6.2.Etap 2 - aktywacja limfocytów T 24.3.6.3.Etap 3 - ekspansja i różnicowanie aloreaktywnych limfocytów T 24.3.6.4.Etap 4 - migracja aktywowanych limfocytów 24.3.6.5.Etap 5 - niszczenie docelowych narządów przez efektorowe limfocyty T 24.3.6.6.Zapobieganie i leczenie GVHD 24.3.6.7.Reakcja przeszczep przeciwko białaczce/nowotworowi (GVL/GVT) 24.4.Tolerancja transplantacyjna 24.5.Immunosupresja 24.5.1. Leki immunosupresyjne stosowane w transplantologii 24.5.1.1.Glikokortykosteroidy 24.5.1.2.Inhibitory drobnocząsteczkowe 24.5.1.2.1.Inhibitory kalcyneuryny (CNI) 24.5.1.2.2.Inhibitory kinazy mTOR 24.5.1.2.3.Inhibitory syntezy DNA 24.5.1.3.Przeciwciała i białka fuzyjne 24.6.Przeszczepy ksenogeniczne 25 Immunologia nowotworów Marek Jakóbisiak, Witold Lasek 25.1.Antygeny nowotworowe 25.1.1.Swoistość antygenów związanych z nowotworem 25.1.2.Heterogenność antygenów związanych z nowotworem 25.1.3.Ekspresja cząsteczek MHC na komórkach nowotworowych 25.2.Odpowiedź immunologiczna przeciw komórkom nowotworowym 25.3.Mechanizmy ułatwiające rozwój nowotworu 25.4.Immunoterapia nowotworów 25.5.25.4.1. Formy immunoterapii nowotworów człowieka 25.4.1.1.Terapia nowotworów przeciwciałami monoklonalnymi 25.4.1.2.Terapia adoptywna 25.4.1.3.Szczepionki przeciwnowotworowe 25.4.1.4.Inne formy immunoterapii nowotworów 25.4.1.4.1.Immunoterapia cytokinami 25.4.1.4.2.Inne preparaty stosowane w nieswoistej immunoterapii nowotworów